حافظه
چگونه می توان حافظه بهتری داشت؟ یادگیری و حفظ مطالب به چند صورت امکان پذیر است؟ چگونه می توان حافظه را به فعالیت واداشت؟
انسان به عنوان یکی از موجودات عالم، امتیازات زیادی نسبت به سایر موجودات دارد. یکی از این امتیازات، قدرت یادگیری، تفکر و حفظ اطلاعات است.
حافظه عبارت است از کنشی که احیای تجارت گذشته را دربر می گیرد. یا یک استعداد همگانی در به خاطر سپاری روی دادها و اطلاعات و همچنین یادآوری آن ها. پس حافظه قابلیت رشد، تقویت و پروش را داشته و بیش از همه به تمرین نیاز دارد. حافظه قابلیت رشد، تقویت و پرورش را داشته و بیش از همه به تمرین نیاز دارد. حافظه شبیه عضله می باشد که با تمرین کردن پرورش یافته و تقویت می گردد و در صورت عدم به کارگیری ستس و تنبل می شود.
یادگیری یک فرآیند طبیعی و دایمی در سراسر زندگی است که با تجربیات عملی همراه است. بدین معنی که کارها تکرار می شود تا زمانی که یادگیری صورت می گیرد.
این یکی از اسرار یادگیری است. شخصی که قادر است به سرعت کتاب بخواند یا کسی که حافظه قوی دارد، توسط دیگران تحسین میشود. اما حافظه قوی چیزی است که نیاز به کوشش ندارد. کسی که حافظه قوی دارد وقت زیدی به مطالعه اختصاص می دهد تا دانش خود را گسترش داده و حافظه خود را بهبود بخشد و یا شخصی که می تواند سریع کتاب بخواند، آن چه قابل ملاحظه است علم زیاد او از موضوع است که سبب شده حافظه قوی داشته باشد. هر شخص به عنوان یک فراگیر می تواند توانایی خود را تقویت نماید. در یک جامعه علمی، بسیار مهم است که مهارت یادگیری درازمدت را توسعه دهیم. در دنیای در حال تغییر ما، توسعه ی یک یا چند موضوع در آینده، کافی و مؤثر نخواهد بود، یادگیری دراز مدت کلید آینده است و فراگیر را قادر خواهد ساخت که استعدادهای بالقوه خویش را به فعل برساند.
در جهانی که پیوسته با تغییر یا دگرگونی و نوآوری های ارزشمند همراه است؛ از طریق یادگیری می توان به صورت مستقل به توسعه و بهبود دست یافت. همه ما مشتاقیم که یاد بگیریم و بفهمیم. اما اغلب در راه یادگیری، وقت، ارژی و هزینه های زیادی را رف می کنیم. گاهی هم به طور طبیعی می موزیم، که در این صورت، ممکن است به سمتی سوق پیدا کنیم که به طور غیر موؤثر بیاموزیم.
مهم است که به خاطر داشته باشیم ؛ یادگیری، به خصوص کسب مهارت ها همه وقت اتفاق می افتد و این امکان وجود دارد که بر روی تجربیات قبلی کار کرده و طبق معیارها، آن ها را سنجیده و ارزیابی کنیم که یادگیری به چه مقدار اتفاق افتاده است. اگر نتیجه کار منظم نباشد احتمال این که بفهمیم چه قدر یادگیری اتفاق افتاده ممکن نیست.در این صورت ضروری است که یکی از هدف های آموزشی برای ورود افراد به دانشگاه، یادگیری دراز مدت باشد.
بنابرین حافظه و یادگیری ارتباط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند. به طوری که اگر حافظه، یعنی توانایی نگهداری وجود نداشته باشد، یادگیری نیز اتفاق نخواهد افتاد و برعکس اگر به درستی مطلبی را نفهمیده باشیم حفظ کردن آن نیز مشکل خواهد شد.
انواع حافظه
1.حافظه حسی
وقتی محرک های محیطی (نور، صدا، بو و …) به وسیله گیرنده های حسی دریافت می شوند، وارد حافظه حسی می شوند. این مرحله نخستین مرحله یادگیری و به یاد سپری اطلاعات است. مدت زمان ذخیره سازی اطلاعات در این حافظه بسیار کوتاه و از یک ثانیه تجاوز نمی کند.
2.حافظه کوتاه مدت
بعد از این که اطلاعات وارد شده به حافظه حسی مورد دقت و توجه قرار گرفت و به الگوهای تصویری یا صوتی تبدیل گردید، به حافظه کوتاه مدت انتقال می یابند و به صورت رمز در می آیند. اطلاعات وارد شده به حافظه کوتاه مدت 3 ثانیه در این حافظه باقی می مانند و پس از آن فراموش می شود (مگر آن که تکرار شود).
3.حافظه بلند مدت
تکرار مطالب موجود در حافظه کوتاه مدت سبب انتقال آن به حافظه بلند مدت می شود. برای این انتقال، به زمان و کوشش زیادتری نیاز است. این حافظه و حفظ اطلاعات، چند دقیقه پس از یادگیری تا آخر عمر شخص را شامل می شود.
حافظه و مرور
برای خوب به خاطر سپردن مطالب، بر خلاف آن چه رایج است، احتیاجی نیست که بنشینیم و بارها مطلب را از اول تا آخر خوانده و کلمه کلمه، آن را مکراراً مورد مطالعه قرار دهیم و حفظ کنیم. متأسفانه این روشی است که اکثر دانش آموزان ما به کار می برند. یعین روشی با صرف وقت زیاد، زحمت و رنج فراوان با راندمان کم و طول مدت به یادآوری کوتاه و خلاصه بدترین روش ممکن! مرورهایی که بدون فاصله زمانی انجام گیرد مطالب را به حافظه کوتاه مدت می سپارد و گاه مقدار بسیاز جزیی از آن در حافظه درازمدت جای می گیرد. به همین علت است که قسمت عمده ی یاد گرفته های دانش آموزان ما، هرچند مطالب را خوب فراگرفته و احیاناً امتحان را با نمره خوب گذرانده باشند، پس از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده می شود. این را می توانید به سادگی امتحان کنید. مطالبی را که یک هفته، یک ماه یا یک سال قبل خوب حفظ کرده بودید در ذهن مرور کنید. سپس به منبع آن مراجعه نموده و مقایسه نمایید، متوجه خواهید شد که قسمت عمده آن را از یاد برده اید.
این قبیل درس خواندن و حفظ کردن، مطالعه و یادگیری را به صورت کاری سخت در می آورد،وقت زیادی را تلف می کند، فرصت استراحت، تفریح و خواب و خوراک را می گیرد و نهایتاً، بهترین ایام زندگی و بهترین کاری را که می توان به صورت یکی از لذت بخش ترین تفریحات درآورد، تبدیل به عذابی الیم می نماید.
اغلب دانش آموزان و دانشجویان در موقع امتحانات وقت کم می آورند. با یک حساب ساده معلوم می شود که در واقع وقت زیادی را تلف میکند. اگر قرار باشد برای حفظ کردن هر مطلبی، به طوری که معمول است، سه چهار بار آن را تمام و کمال بخوانیم، برای هر یک ساعت مطالعه سه چهار ساعت وقت، صرف دوباره و سه باره خوانی آن می شود. ولی اگر به طریق یاد شده در این قسمت با صرف وقت کمتر از نیم ساعت، مرورهای تنظیم شده کوتاه مدت با فاصله های زمانی انجام گیرد، نه تنها برای هر یک ساعت مطالعه و مرور مربوط، دو سه ساعت وقت صرفه جویی می گردد.
اولین مرور، به خصوص اگر یادداشت برداری شده باشد، باید نسبتا مرور کامل یادداشت ها باشد یعنی بررسی یادداشت های قبلی و اصلاح آن ها به صورت نسخه پاک نویس و تجدید نظر شده. مرورهای دوم، سوم، چهارم و غیره باید به صورت زیر باشد:
بدون مراجعه به آخرین یادداشت ها، هرچه را که به خاطرتان می آید (به طور سرسری) یادداشت کنید. این یادداشت ها باید با آخرین یادداشت های شما مقابله شده و تصحیحات و اضافات لازم منظور گردد. یکی از برجسته ترین خصوصیات مرور صحیح، تأثیر فزاینده ای است که بر کلیه جنبه های یادگیری، تفکر و حافظه دارد. کسی که مرور نمی کند به طور مداوم تلاشی را که برای انجام هرگونه تکاپوی یادگیری به کار برده است نقش بر آب کرده وبه خود زیان فراوانی وارد می آورد.
هر بار که در وضعیت تازه ای برای یادگیری قرار می گیرید، (یعنی شروع به مطالعه می کنید) یادآوری یادگرفته های قبلی در حد بسیار پایینی فروکش کرده و ارتباطی که باید به طور اتوماتیک برقرار شود کم می گردد. این بدان معنی است که درک شما مطالب تازه به حدی که باید کامل باشد نرسیده و همچنین، کارآیی و سرعت شما در مطالب جدید نیز کمتر خواهد بود. این روند در یادگیری، سیر نزولی خواهد داشت و به سرخوردگی عمومی و عدم توانایی بری هر نوع یادگیری منجر می گردد. هر بار که مطلب جدیدی یاد گرفته شود، به فراموشی سپرده شده و هر بار که دست به مطلب تازه ای برای فراگیری بزنید بیشتر خود را تحت فشار احساس می کنید. نتیجه این است که افرد بسیاری، پس از پایان امتحانات خود، به ندرت رغبت می کنند دوباره به کتاب های درسی دست زده و آن ها را مطالعه کنند!
در زمینه ی یادگیری، حفظ و نگهداری مطالب «دقت، تکرار و تداعی معانی» قوانین طبیعی سه گانه حافظه هستند.
عوامل مؤثر بر حافظه
باید توجه داشت که ذهن آدمی همچون دیگر اعضای بدن احتیاج به مواد غذایی و مراقبت دارد. همان طور که برای وضع پوشش خود دقیق هستیم باید به بهداشت و سلامت حافظه و مغز دقت کنیم. هنگام کار و فعالیت های ذهنی، برای سلامتی و جلوگیری از فرسودگی زودرس حافظه نیز باید موارد بهداشتی زیر را رعایت کرد:
1.تأثیر تغذیه نامناسب بر حافظه (اعم از اکسیژن و غذا):
تغذیه مناسب یکی از مهم ترین عوامل در افزایش کارایی حافظه است. کلسیم و منیزیم و فسفر سه عنصر اساسی و ضروری برای حافظه به شمار می آیند و با تغذیه مناسب مانند استفاده از جوانه گندم، لبنیات، جگر، بادام، گردو، فندق، سبزیجات و تخم مرغ می توان مواد مورد نیاز مغز را تأمین کرد و در فعالیت های شدید ذهنی باید از مصرف زیاد چربی، نان و قند بپرهیزید و تا حد امکان از غذاهای دارای پروتئین مانند تخم مرغ،گوشت، جگر سیاه و ماهی استفاده کنید. ویتامین های گروه B کار مغز و فعالیت های فکری را آسان تر و بهتر می کند. به طور کلی در نظر داشته باشید که پرخوری و معده سنگین، فعالیت ذهنی را سست و محدود می کند.
برای تسهیل کارفکری و کمک به حافظه باید خون و اکسیژن کافی فراهم باشد. در هر ساعت یک بار پنجره اتاق خود را باز کنید (بهترین زمان، استراحت بین یادگیری هاست) و مدت یک یا دو دقیقه نفس عمیق بکشید.
توجه داشته باشید که ورزش صحیح و مناسب نیز باعث افزایش گردش خون مغز شده و به تقویت حافظه کمک می کند و قدرت یادگیری را افزایش می دهد.
2.تأثیر استرس بر حافظه:
استرس یکی از عواملی است که موجب رکود ذهن در مرحله فکر کردن می شود. استرس در دو مرحله مهم باعث اخلال در عمل حافطه می شود: یکی در مرحله ثبت اطلاعات و دیگری در مرحله یادآوری اطلاعات. مسایلی چون مرگ یا حادثه ی ناگوار برای یکی از اعضای خانواده، ترس و خوشحالی بیش از حد می تواند بر کارایی حافظه تأثیر بگذارد.
توجه: اکثر دانش آموزان موقع امتحان معمولاً به طرف پایین خیره می شوند که این عمل کارایی حافظه را در یادآوری مطالب پایین می آورد پس بهتر است که با چشمانی باز به گوشه بالا و چپ یا بالاتر و راست بنگرید. این عمل فیزیکی به نیمکره های مغز کمک می کند تا همکاری بهتری داشته باشند و امکان دست یابی شما به اطلاعات را فاهم آورند.
3.تأثیر استراحت بر حافظه:
هنگام مطالعه نباید خسته باشید، اگر احساس خستگی می کنید کمی باید استراحت کنید و بعد مطالعه را شروع کنید. پس از یادگیری نیز حتماً استراحت کنید تا آموخته های شما مجال استحکام و پایداری در حافظه را پیدا کنند و از تداخل مطالب جلوگیری شود.
4.تأثیر آرامش بر حافظه:
تا حد ممکن در هنگام مطالعه آرامش بیشتری داشته باشید جون در وضعیت آرامش، امواج آلفا که بین 8-13 هرتز است در مغز منتشر می شود. در این حالت انسان می تواند از حداکثر نیروهای مغز خویش بهره جوید و یادگیری و به خاطر سپاری را تسهسل کند. در ضمن حفظ آرامش و حالت طبیی ارگانیسم، کارکرد طبیعی مغز و اعصاب را نیز تسهیل می کند.
منبع :http://madresehnews.com/
