خشم چیست؟ چگونه آن را مهار کنیم؟

خشم چیست؟ چگونه آن را مهار کنیم؟
مقدمه : هر انسانی در زندگی اجتماعی خود و در رسیدن به اهداف یا در برخورد با دیگران و ایجاد ارتباط با موانعی روبرو می شود. این موانع ، ناکامی را برای شخص به ارمغان می آورند و ناکامی ها نیز واکنش های متفاوتی را در افراد به وجود می آورد. با توجه به تفاوت های فردی بین افراد، بعضیها بسیار خشمگین می شوند، و برخی ها خشم کمتری را تجربه می کنند. خشم هیجانی است که به دنبال آن فرد به یک سری تلاش ها دست می زند که اگر این تلاش ها شدید باشند می توانند بسیار مخرب باشند و آثار زیانبار فردی و اجتماعی را برای فرد به وجود آورند. لذا به منظور پیشگیری از پیامد های مخرب خشم، ابتدا اطلاعاتی درباره تعریف و ماهیت خشم ، علل و آثار آن و سپس روشهای مهار و غلبه بر خشم ارائه می گردد.
خشم چیست[1]؟
خشم حالتی از هیجان است که طی آن انسان برای رهانیدن خود از یک حالت فشار یا از موقعیت هائی که برای وی ایجاد مزاحمت می کند، به حرکات و تلاش هایی دست می زند، یعنی خشم هنگامی ظاهر می شود که مانعی در راه ارضای انگیزه های فرد وجود داشته باشد یا منافع و مصالح شخص به خطر افتد یا در انجام کاری با عدم توانایی مواجه شود. در حالت خشم رفتار فرد متوجه منبع بوجود آورنده آن می شود.
هوراس[2]: خشم را دیوانگی کوتاه مدتی می داند که عقل را از مسیر درست به در می برد. جیمز آوریل[3] (1983) در پژوهشی نشان داد که خشم بیشتر در نتیجه بدرفتاری دوستان یا عزیزان ، به گونه ای نابجا ، خودخواهانه و غیر منصفانه صورت می گیرد.( به نقل از پارسا،1379).
ارسطو نیز اعتقاد داشت که : هر کس می تواند خشمگین شود، این کار آسانی است اما باید در نظر داشت که از دست هر کس نباید به خشم آمد، بلکه باید حدود، مقصود، زمان و مکان مناسب و روش مطلوب ابراز خشم را نیز منظور نظر قرار داد و این هم کار آسانی نیست.
علل بوجود آورنده خشم :
– وجود مانع در دست یابی فرد به اهداف خود
– وجود ضعف یا ناتوانی فرد در بکارگیری مهارتهای زندگی
– رفتار های غیر منصفانه و تبعیض آمیز
– محدودیت های شدید
– بی توجهی به نیاز های فرد
– تحمیل عقاید
– زورگویی و دروغگویی
علائم خشم:
علائم خشم به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می شوند که عبارتند از:
1- علائم جسمی : از قبیل فشار خون بالا، زیاد شدن حرارت دست و صورت ، سرخ شدن چهره
2- علائم روانی : از قبیل ضعف حواس ، کاهش قوه فهم و تشخیص ، سلب اراده .
آثار خشم :
– خشم موجب صدمه زدن به خود فرد می شود.
– باعث آسیب رساندن به دیگران می شود.
– ممکن است موجب زیان و ضرر مالی به خود و دیگران گردد.
– باعث از دست رفتن فرصت ها می گردد.
– نهایتاً اینکه موجب می شود شان و مقام و منزلت اجتماعی فرد از بین برود.
راههای غلبه بر خشم :
لندرز[4](1969) تاکید کرده که : شایسته است به کودکان بیاموزید تا خشم خود را به گونه ای سالم بیرون بریزند.(پارسا،1379). خشم که یک هیجان رنج آور و تنش آفرین است وقتی ابراز شود، یعنی از ذهن یا خاطر بیرون بریزد، روان از یک عامل مزاحم رهایی می یابد. پژوهشگران این امر را در تجربه های مختلف دریافته اند و به آرام بخشی روانی آنها پی برده اند.
با توجه به تفاوتهای فردی در بین انسانها به نظر می رسد که بروز خشم در همه انسانها به شیوه های یکسانی نیست . و اگر خشم را روی یک پیوستار رسم کنیم ممکن است در یک طرف آن انسانهای باشند که خشم کمتری تجربه کنند، و در طرف دیگر این پیوستار انسانهایی باشند که خشم زیادی را تجربه نمایند . اما آنچه مهم است، آن است که با توجه به اینکه هیجان خشم در زندگی انسانه کم و بیش مشاهده می شود و چاشنی فراز و نشیب های زندگی است ، چگونگی برخورد با آن و غلبه کردن بر آن است.
یکی از راههای مقابله با خشم ، آن است که فرد در معرض مشاهده صحنه ها و برنامه های خشونت آمیز قرار نگیرد. زیرا در بسیاری از موارد شیوه بروز خشم جنبه آموختنی دارد. این مسئله خصوصا در مورد کودکان باید به صورت جدی تر مورد ملاحظه قرار گیرد.
دومین راه مقابله با خشم آن است که حتی المقدور از موقعیت های باعث بروز خشم می شوند دوری گزینیم . زیرا در بسیاری از موارد مواجه فرد با موقعیت های خشم آور ممکن است فرد را به تکرار خشم و در نهایت به صورت عادت کردن به خشم در آورد.
سومین راه غلبه بر خشم آن است که فرد در هنگام خشم راه صبر و بردباری پیشه کند . با توجه به اینکه انسان خشمگین پس از مدت کوتاهی یا با انجام فعالیت های ساده ای از قبیل قدم زدن در فضای آزاد، نوشیدن لیوانی آب سرد، پرداختن به یک سرگرمی و… خشمش فرود می آید و کاهش پیدا می کند، بنابراین توصیه می شود در زمانی که دچار خشم می شوید، قدری صبور باشید و حوصله به خرج دهید تا پس از حصول آرامش بتوانید به شیوه منطقی و عقلانی به حل مساله اقدام نمائید.
چهارمین راه غلبه بر خشم ،آن است که پس از حصول آرامش به دنبال صبرو بردباری به استدلال کردن درباره خشم خود بپردازیم . به صورت واقع بینانه پیش خود استدلال کنیم که آیا محرک یا موقعیتی که باعث خشم من شده واقعا ارزش واکنش های خشمگینانه داشته است یا خیر؟ و به بررسی زوایای مثبت و منفی موضوع بپردازیم.
پنجمین راه غلبه بر خشم ، متوقف کردن افکار خشمگینانه به هنگام خشم است. زمانی که فرد با موقعیت یا محرک خشم بر انگیزی مواجهه می شود با گفتن عبارت: بس کن . افکار خشمگینانه خود را می تواند متوقف کند. تکرار این عمل موجب تسلط بر رفتار و کنترل آن می گردد.
ششمین راه غلبه بر خشم ، خود آرام سازی[5] است . در این روش فرد روی صندلی راحت می نشیند و با انقباض و انبساط عضلات مختلف بدن در اندام های گوناگون و به ترتیب از بالا به پائین یا بلعکس و با زمزمه این عبارت که من فرد آرامی هستم . می تواند تکنیک مهار خشم خود را از طریق خود آرام سازی بدست آورد. البته این تکنیک نیاز به تمرین دارد. بطوری که فرد هر روز یا یک روز در میان به دفعات سه تا پنج بار این تمرین را به مدت ده دقیقه در هر بار به مدت سه الی چهار هفته انجام دهد. و پس از آن نیز تمرینات متناوب را ادامه دهد.
هفتمین راه غلبه بر خشم ، تلقین به خود است . در بسیاری از موارد در هر موقعیتی که فرد قرار می گیرد، به خودش تلقین می کند که : فردی آرام و خونسرد است. تکرار این عمل تا جائی است که به صورت ذهنی در آید. در آن صورت است که شاهد آثار مثبت جسمی و روانی آن خواهیم بود.
منبع:http://moshavereh2.persianblog.ir/