موسیقی درمانی | نقش موسیقی در ایجاد توازن

موسیقی درمانی | نقش موسیقی در ایجاد توازن
توازن عنصر اصلی تمام مهارت های حرکتی است. اگر فردی دارای یک توازن خوب باشد حاکی از آن است که شخص، رابطه ی میان مرکز گرانیِ ( ثقل ) ( Gravity center ) بدن و سطح اتکای
( Support Base ) آن را درونی ساخته. وقتی بدن تعادل می یابد که مرکز ثقل مستقیما” بر سطح اتکا قرار گرفته باشد. حرکت های درجا و ثابت، ( non-locomotor ) نظیر: حرکات و اشارات بدنی،
( Gestures ) بازو ها و رانها نیز در شرایطی رخ می دهد که مرکز ثقل، با سطح اتکا مطابفت کند. اگر مرکز ثقل به بیرون از سطح اتکا انتقال یابد، بدن در فضای عمومی و در هر سو حرکت خواهد کرد. حرکت ضعیف ( Poor ) یا کار آمد ( Efficient ) منوط به این است که تا چه حد، فرد قادر است توازن خود را کنترل کند و توازن از دست رفته را مجددا” بر قرار سازد.

توانایی بدن در حفظ یا بازیابی توازن، در ضبط اندام های حسی معینی است.
دستگاه دهلیزی ( Vestibular Machanism ) یا مجاری نیمدایره ( Semi circular canals ) در گوش داخلی، ( Inner ear ) به عنوان مرکز توازن عمل می کنند. به همین دلیل، اجرای، تمرین ها، خم کردن بدن در جهات و زوایای مختلف و حرکات چرخشی ( Spinning ) برای کودکان توصیه شده است. این تمرین ها موجب می شود که کودکان بیاموزند چگونه استواری ( Stability ) بدن خود را بهبود بخشیده و در حفظ و بازیابی توازن مهارت یابند.
عضلات، زردپی ها، و مفاصل دارای گیرنده های تنی ( Somesthetic receptors ) هستند که حس عمقی ( Proprioceptive ) نامیده می شوند. این گیرنده ها، این احساس را در فرد پدید می آورند که به موجب آن شخص راجع به وضع بدن خود در فضا آگاه می شود. این پدیده را حس جنبشی
( Kinesthetic sense ) می نامند. که می توان آن را با تشویق به کودکان آموخت. بدین وسیله، آنها بر تن آگاهی خود خواهند افزود و روابط قسمت های مختلف بدن را در هنگام حرکت در فضا در خواهند یافت.
ادراک بینایی نیز، در حفظ توازن نقش مهمی دارد. چشم ها در تعیین وضع نسبی بدن در فضا، ما را یاری می دهد و بدون آن آگاهی ما از جهت موقعیت بدن در فضا به طور عمده ای تغییر می یابد. باید کودکان را تشویق کرد تا در موقعیت های مختلف، با چشمان باز و سپس با چشمان بسته توازن بدن خود را نگهدارند. این تمرین ها به کودک کمک می کند تا آگاهیشان را از وضع بدن خود در فضا، هم از طریق دید و هم بدون آن توسعه بخشند.
توازن را همچنین، مبنا و سر منشاء، یا حالت صفر برای درک جهات نیز معنی کرده اند. این ادراک موجب می شود که کودک با توجه به مرکز ثقل خود، جهات بالا، پایین، جلو، عقب، راست، چپ و… را دریابد. ”
برگرفته از کتاب ” رشد و تقویت مهارت های ادراکی- حرکتی در کودکان ”
با توجه به مطالب فوق، اهمیت توازن در کودکان، چه عادی و چه استثنایی، روشن شد. اما وافعا” چند درصد کودکان ما دارای ادراک حرکتی و توازن هستند؟ در بسیاری مواقع ما به کودمانی برخورد می کنیم که دارای توازنی خوب، و هماهنگی حرکتی که می بایستی بین اندام ها وجود داشته باشند نیستند. این عدم هماهنگی و عدم پرورش توازن در کودکان دلایل زیادی دارد. یکی از این دلایل، تغییر محیط زندگی کودکان شهر نشین و عدم دسترسی کافی آنان به اماکن باز و دوم تغییر نوع بازی های کودکان می باشد. چنانچه در شهر های کوچکتر و یا روستا ها، کمتر با چنین موردی برخورد می شود. کودکان شهرستانی بسیار چالاک و ورزیده هستند و به راحتی می توانند اموری را انجام دهند که خود من، قادر به انجام چنین کارهایی نباشم.
همان طور که ذکر شد، با تشویق کودکان به انجام تمرین هایی می توان ضعف توازن و یا عدم هماهنگی بدنی آنان را به میزان قابل توجه ای کاهش داد.
در فعالیت های موسیقایی کودکان نیز، برای تقویت حس جنبشی کودکان برنامه های متنوعی وجود دارد که مربیان و والدین می توانند از آن بهره ببرند.
یکی از اهدافی که افرادی مانند ” دالکروز ” ” ارف ” ویا ” منته سوری ” داشتند، تقویت حس جنبشی کودکان بود. این افراد بر این باور بودند که کودکان هر چه بیشتر و بهتر بتواند فعالیت های بدنی مختلفی انجام دهند، درک موسیقایی بهتری خواهند داشت.
بر همین مبنا بود که ” ارف ” موضوعی را مطرح نمود. وی معتقد بود که مربیان بهتر است به کودکان بیاموزند که عبارت های کلامی شعر خود را به عبارت های حرکتی تبدیل کنند. تبدیل عبارت های کلامی به حرکتی، تاثیر زیادی بر روی حس جنبشی کودکان دارد. این مفهوم به این معنا است که کودکان با راهنمایی مربی و خلاقیت خودشان برای لغات کلیدی شعر حرکت بدنیی طراحی کنند مثلا” ” باران ” را با حرکات انگشتانشان نشان دهند و یا ” باد ” را با حرکت دادن دستان از هم باز.
در این سبک از کار، مربیان بر مبنای توانایی های کودکان، حرکاتی را بر روی شعر مورد نظر خود طراحی می کند. این طراحی می تواند بنا به نیاز یک فرد و یا یک گروه باشد. طراحی حرکات شعر می تواند شامل:
1- چرخیدن دور خود ( مانند بازی آسیاب بچرخ )
2- توازن روی یک پا ( Balance on one foot )
3- لیلی کردن ( Hopping )
4- پریدن- پرش ( Jumping )
5- جهیدن ( Skipping )
باشد. این حرکات برای کودکان طبیعی و ذاتی است و از انجام دادن آن بسیار لذت می برند.
این حرکات، عضلات، زردپی ها و مفاصل را به حرکت وادار می کند، در عین حال، چون موسیقی این حرکات دارای ریتم نیز هست، حرکات فرد به صورت ناخود آگاه ریتمیک خواهد بود. حرکات ریتمیک فرد به تدریج اعث هماهنگی بدنی فرد می شود و در عین حال به خوبی، حرکت در فضا را حس کرده و مفاهیمی مانند بال، پایین، چپ، راست، جلو و عقب را تجربه می کند.
کودکان در مرحله ی حسی- حرکتی، در مورد محیط پیرامون خود به تجربه می پردازد و به تدریج به مرحله ی ادراکی ( Perceptual phase ) می رسد. در این مرحله هر چند حس شنوایی و عضلانی-لمسی نقش مهمی دارد، اما، واسطه ی اصلی یادگیری در این مرحله، معمولا” ادراک دیداری است.
بعد از دو مرحله ی فوق، ” پایه و اساس پیشرفت و ارتقاء کودک به سطح شناختی ( Cognitive level ) است. در این مرحله، درک مفاهیم و کسب مهارت هایی نظیر:
1- نمادی کردن ( Symbolization )
2- انتزاع ( Abstraction )
3- بیان کلامی ( Verbalization )
4- خواندن ( Reading )
در کودک پدید می آید که همگی به تکالیف درسی مربوط است. از این رو برخورداری کودک از یک زمینه ی استوار از تجربیات حرکتی- ادراکی به عنوان پایه ای برای یادگیری های آموزشگاهی دارای اهمیت بسزایی است. ” ( همان ماخذ )
از این رو، فعالیت های بدنی کودکان، می تواند درامر آموزش آنان تاثیر گذار باشد. کلاس های موسیقی کودکان باید شرایطی داشته باشد که مربیان بتوانند بر روی تمام وجوه کودکان کار کنند. اما متاسفانه، به خاطر عدم آگاهی مربیان از وجوه علمی این فعالیت، فقط بر روی نوازندگی کودکان کار می کنند. و در عین حال، بیشتر آموزشگاه های موسیقی ما، برای چنین کاربردی تجهیز نشده است و جای حرکات بدنی در این آموزشگاه ها خالی است.
راه کار های پیشنهادی برای والدین:
1- در حد امکان کودکان خود را به فضا های باز برده و با آنان بازی کنید. توپ بازی، بالا بلندی…
2- ساعات دیدن تلوزیون و بازی های کامپیوتری را محدود کنید.
3- کودکان را به کلاس ورزشی بفرستید.
4- کودکان خود را به کلاس های موسیقی استاندارد بفرستید و از مربیان بخواهید که بر روی حرکات بدنی کودکان تمرکز بیشتری داشته باشد.
5- اگر فرزند شما بزرگ است، یک جا نشستن بیش از حد برای درس خواندن وی مفید نیست. وی را تشویق کنید که در بین درس خواندن نرمش و فعالیت های بدنی داشته باشد. این حرکات بر روی درس خواندن وی تاثیر گذار است.
منبع :http://www.hatefdoostdar.com/