میگرن چیست ؟ علل و راه های پیشگیری
میگرن
میگرن
میگرن یکی از گونه‌های سردرد است. بیشتر کسانیکه به میگرن دچار هستند، دچار حمله‌های پی در پی سردرد برای مدت چندین سال می‌باشند. سر درد میگرن بیشتر به گونه تپش‌دار بوده که بیشتر با
تهوع و نارسایی بینایی نیز همراه است. گر چه بیشتر موراد میگرن می‌تواند شدید باشد ولی هر سردرد شدیدی میگرن نبوده و گاهی سردرد میگرن به گونه یک درد خفیف خود را نشان می‌دهد.
چرایی ایجاد میگرن
هنوز پس از سال‌ها پژوهش چرایی ایجاد این سردرد مشخص نشده‌است. درد میگرن در اثر تورم رگ‌های خونی و اعصاب اطراف مغز که به ساقه مغز سرشناس است ایجاد می‌شود.بنظر می‌آید یک ماده شیمیایی موجود در مغز بنام سروتونین نقش اصلی را در این بیماری داشته باشد، گرچه هنوز عاملی که مایه این دگرگونی‌های در فعالیت ساقه مغز و سطح سروتونین می‌شود بخوبی شناخته نشده‌است.
نشانه‌های بیماری
میگرن یک سردرد تپش‌دار است که می‌تواند در یکسو یا هر دو سوی سر ایجاد شود. سردرد میگرن بیشتر با تهوع، استفراغ، و یا کاهش اشتها همراه است. فعالیت فیزیکی و ورزش، نورهای درخشان و یا صداهای بلند می‌توانند سردرد را بدتر کنند و بیشتر فرد دچار سردرد میگرن، پس از آغاز سردرد به محلی تاریک، آرام و خنک می‌رود تا سردرد او رفع شود. بیشتر حمله‌ها میگرن میان ۱۲-۴ ساعت درازای می‌کشد اگر چه در این زمان می‌تواند کوتاهتر و بلندتر از مدت ذکر شده باشد. یکی از ویژگی‌های بی همتای میگرن احساس غیر معمولی می‌باشد که پیش از آغاز حمله به فرد دست می‌دهد و به آن «پیش درآمد» می‌گویند. نشانه‌ها پیش درآمد می‌تواند دربرگیرنده خستگی، گرسنگی و یا احساس خشم باشد. همچنین میگرن دارای «پس اثر» نیز بوده که پس از حمله این احساس به فرد دست داده و دربرگیرنده احساس تهی شدن از انرژی بوده که ممکن است برای یک تا دو روز پس از یک حمله شدید میگرن ادامه یابد. البته باید یادآور شد که همگی کسانیکه مبتلا به میگرن هستند دچار «پیش درآمد» یا «پس اثر» میگرن نمی‌شوند.
یک ویژگی دیگر میگرن که البته در بیماری صرع نیز می‌شود دیده شود وجود نشانه‌های پیشین یا آیورا (Aura) می‌باشد. این نشانه‌ها مقدماتی کمی پیش از حمله میگرن رخ داده و به گونه اختلال بینایی، تاری دید و یا دیدن نورهای ضرباندار و چشمک زن می‌باشد.این نشانه‌ها که نزدیک ۳۰-۱۵دقیقه درازای می‌کشند به فرد هشدار می‌دهند که سردرد میگرن بزودی آغاز خواهد شد. گاهی نشانه‌ها مقدماتی حواس شنوایی، بویایی و یا چشایی را درگیر می‌کند. البته «علایم مقدماتی» هم همانند «پیش درآمد» و یا «پس اثر» در تمام کسان دچار به میگرن رخ نداده و خیلی موارد میگرن بدون «علایم مقدماتی» رخ می‌دهد و از آن جالبتر اینکه برخی از موارد نشانه‌ها مقدماتی نیز بدون حمله میگرن پس از آن رخ می‌دهد.
در موارد نادری نیز میگرن به گونه نشانه‌ها نورولوژیک غیر معمول همانند گیجی، کاهش بینایی، حالت سوزن سوزن شدن و کرختی و سستی و … بروز می‌کند.
حمله میگرن گاهی بدست برخی از فعالیت‌ها، غذاها، بوها و حتی احساسات تحریک شده بروز می‌کند. همچنین برخی از بیماران زمانی که دچار استرس می‌شوند، حمله میگرن به سراغ آنها می‌آید در حالیکه عده‌ای دیگر پس از اینکه استرس آنها رفع شد، می‌شود دچار حمله میگرن شوند (برای نمونه روز پس از یک آزمون و یا ملاقات مهم). زنان نیز به تجربه در می‌یابند که حمله‌ها میگرن آنها در زمان نزدیکی‌های قاعدگی بدتر می‌شود و شدیدتر است.
تشخیص
پزشک بیشتر از روی تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او میگرن را تشخیص می‌دهد و کسان دچار میگرن در بیشتر موارد معاینه فیزیکی و معاینه عصبی طبیعی دارند. هیچ آزمایش مخصوصی برای تشخیص میگرن نیست و آزمایش‌هایی همانند CT اسکن و MRI مغز بیشتر طبیعی هستند. البته می‌شود پزشک آزمایش‌های دیگری را رهنمود کند به ویژه در کسانیکه ویژگی‌های سردرد در آنها کاملاً منطبق با میگرن معمولی نمی‌باشد و یا اینکه افزون بر نشانه‌ها میگرن، نشانه‌ها آزار دهنده دیگری دارند. البته اگر هر گونه شکی در تشخیص میگرن وجود داشته باشد مشاوره با یک کارآزموده مغز و اعصاب انجام خواهد شد.
درازای مدت سردرد
سردرد میگرن می‌تواند چند ساعت تا چند روز به درازا بکشد و فرد دچار میگرن ممکن است چندین بار در ماه دچار حمله‌های بیماری شود. البته هستند کسانیکه در درازای دوره زندگی خود تنها یک بار دچار حمله میگرن می‌شوند و در طرف دیگر طیف کسانیکه بیش از ۳ حمله در هفته را تجربه می‌کنند وجود دارند.
پیشگیری
البته نمی‌توان از همه حمله‌های میگرن پیشگیری کرد ولی می‌توان با شناسایی عواملی که مایه تحریک و ایجاد حمله‌های بیماری می‌شوند از شمار حمله‌های بیماری و شدت آنها کاست شایعترین عواملی که که حمله میگرن را تحریک می‌کنند:
کافیین (چه مصرف بسیار آن و چه بریدن آن پس از مدت طولانی)
برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها که در بر گیرنده تیرامین هستند همانند پنیر به ویژه پنیر مانده، گوشت و نوشیدنی‌های تخمیر شده و همچنین غذاهای در بر گیرنده سولفیت مانند غذاهای کنسرو شده، سوسیس، کالباس و دیگر گوشت‌های فرآروی شده
استرس و یا حتی رهایی از استرس که می‌تواند مایه جمله بیماری شود.
هورمون‌ها (مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری و یا در هنگام قاعدگی)
کمبود خواب و یا نارسایی در الگوی خواب فرد
سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی
مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمانهای ضد درد.
برای کاهش حمله‌ها میگرن برخی از بیماران از روش‌های دیگر همانند یوگا، بیوفیدبک، طب سوزنی، مشت و مال و ورزش به سامان بهره گیری می‌کنند.
درمان برای کاهش درد
اینکه برای درمان میگرن از چه داروهایی بهره گیری شود، به شدت و شمار حمله‌های بیماری بستگی دارد. بیمارانی که تنها چند بار در سال دچار حمله‌های میگرن می‌شوند، به خوبی به مسکن‌های عادی و بدون نسخه پزشک پاسخ می‌دهند. دو نوع درمان برای میگرن بکار گرفته می‌شود. در یکی از داروهایی که با آغاز سر درد مصرف شده و به آن «داروهای تسکینی» می‌گویند و دیگری داروهایی که هر روز مصرف می‌شوند تا از بروز حمله‌ها بیماری جلوگیری کرده و شمار حمله‌ها بیماری را کاهش دهند که به اینگونه داروها «داروهای پیشگیرانه» می‌گویند.
اینکه چه موقع از داورهای تسکینی و چه موقع از داروهای پیشگیرنده بهره گیری شود در هر فردی متفاوت است در گذشته برای کسانیکه در درازای ماه دو یا بیش از دو حمله میگرن داشتند، درمان پییشگرانه را آغاز می‌کردند ولی امروزه درمان پیشگیرانه در موارد زیر رهنمود می‌شود:
کسانیکه خیلی دچار حمله بیماری می‌شوند ولی با هر بار حمله خوب به درمان تسکینی پاسخ نداده و درد فراوانی را بردباری می‌کنند.
کسانیکه مکرر دچار حمله‌های میگرن می‌شوند.
کسانیکه دچار مقاومت نسبت به بسیار از مسکن‌ها و آرامبخش‌ها شده‌اند.
کسانیکه حتی حمله‌های محدود بیماری برای آنها هزینه فراوانی دارد (برای نمونه غیبت از پیشه و کار مهم).
کسانیکه دچار میگرن با نشانه‌ها عصبی غیر معمول هستند (میگرن عارضه دار).
داروهای ساده مسکن همانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین، و ناپروکسن، اگر در مراحل نخستین سردرد مصرف شوند، ممکن است برای مهار درد کافی باشند. افزون بر آن امروزه داروهای ترکیبی که از چند دارو پایه ریزی شده‌اند نیز در دسترس بوده که در برابر داروهای ساده بیشتر از کارایی بهتری برای کاهش درد برخوردار هستند همانند ترکیب آسپرین، استامینوفن و کافیین (که Excedrin نامیده می‌شود)
دیگر داروهای دیگر که اختصاصی تر برای درمان سردرد میگرن می‌باشند همانند گروه تریپتان‌ها که از آنها می‌توان به سوماتریپتان اشاره کرد و گروه داروهای ارگوتامینی که دربرگیرنده داروهایی همانند ارگوتامین زیر زبانی و یا آمپول دی هیدروارگوتامین و یا قرصهای ارگوتامین سی می‌باشند. یکی دیگر از داروهای اختصاصی این بیماری کافرگات cafergot می باشد.
افزون بر داروهای فوق، بیشتر بیماران همراه با سردرد دچار تهوع (با یا بدون استفراغ) می‌شوند که بکارگیری قرص و یا شیاف‌های ضد تهوع را در آنها اجباری می‌کند.
میزان مصرف این داروها برای کاهش درد در کسان گوناگون، متفاوت بوده و بیشتر کسان با نگرش به شدت سردردهای پیشین، میزان مصرف خود را تنظیم می‌کنند و درخیلی از موارد کاهش درد به حد قابل بردباری و نه از میان رفتن کامل آن می‌تواند به‌عنوان یک هدف درمانی مد نظر قرار گیرد.
درمانهای پیشگیرانه
داروهای فراوانی وجود دارند که مصرف همیشگی آنها مایه کاهش نشانه سردرد می‌شود. بهترین گروه داروهای پیشگیرنده که از دید علمی موثرتر از بقیه بوده‌اند در زیر آمده‌اند:
گروه مسدود کننده‌های گیرنده بتا: از این گروه پروپرانولول و نادولول هم از دید کارایی و هم ایمنی مصرف دارو، قابل ذکرند.از این گروه به‌عنوان جایگزین متوپرولول و آتنولول مصرف می‌شوند.
گروه داروهای ضد صرع : در این گروه داروها از والپرات سدیم شواهد بیشتری برای کارایی در کاهش حمله‌ها سردرد در دسترس می‌باشد. گاباپنتین و توپیرامات نیز مؤثرند.
ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای : این گروه داروها گرچه برای کاهش حمله‌ها میگرن بسیار کارساز می‌باشند ولی گاهی عوارض جانبی آزار دهنده‌ای همانند گیجی، تاری دید، خشکی دهان و یبوست ایجاد می‌کنند. بهترین گزینش از داروهای این گروه نورترپتیلین است گر چه دیگر داروهای این دسته نیز بهره گیری می‌شوند.
داروهای ضد سروتونین : متی سرژید که سال‌ها بکار گرفته شده بوده و بسیار کارساز است از این گروه گفتنی است ولی با نگرش به عوارض ناگوار آن و اینکه امروزه داروهای کارساز دیگری در دیگر گروهها هست دیگر از این گروه دارویی بسیار بهره گیری نمی‌شود.
نشانه‌های خطرناک
اگر هنگام ابتلا به میگرن دیگر نشانه‌ها خطرناکی که در زیر به آنها اشاره خواهد شد در شما مشاهد شود ممکن است رایزنی با پزشک نتایج بهتری را برای شما به ارمغان آورد، نشانه‌های خطرناک به شرح زیر است:
سردرد میگرنی که در درازای زمان به شدت آن افزوده شود.
شروع سردرد میگرن پس از ۴۰ سالگی
سردرد شدیدی که ناگهان آغاز می‌شود (در مدت کمی به اوج خود می‌رسد) و به سردردها آذرخش مانند معرف هستند.
سردرد میگرنی که با ورزش، سرفه، عطسه و آمیزش جنسی بدتر می‌شود.
سردردی که با نشانه‌ها غیر معمول همانند از دست دادن بینایی، اختلال در گفتگو کردن و یا راه رفتن همراه باشد.
سردرد میگرنی که پس از آسیب و ضربه به سر آغاز شده باشد.
سردرد میگرنی که همیشه در یکسو سر اتفاق می‌افتد.
سردرد میگرنی در کسی که پیشینه خانوادگی اختلالات عروقی و گشاد شدگی عروق مغزی دارد.
روند بیماری
بیشتر بیماران دچار به سردرد میگرن می‌توانند حمله‌ها گاهگاهی سردرد را بردباری کرده و به زندگی عادی خود ادامه دهند و همچنین بیشتر بیماران به بازبینی راههای رویارویی با سردرد و کاهش رنج برآمده از آنرا یاد می‌گیرند. بعلاوه در بیشتر موارد از شدت سردرد میگرن پس از دهه ششم زندگی کاسته می‌شود.
پژوهش‌های جدید حاکی از آن است که در MRI کسان دچار به میگرن دگرگونی‌های جزیی و خفیفی دیده می‌شود ولی در هر صورت هیچگونه شواهد از اینکه سردرد میگرن مایه افزایش احتمال ابتلا به بیماریهایی همانند سکته مغزی، بیماری فراموشی و یا دیگر بیماریهای مهم و جدی مغزی شود، در دسترس نمی‌باشد.
میگرن در افراد گوناگون
گسترش میگرن که در جوامع گوناگون متفاوت است ولی نزدیک ۲۰٪ کسان در درازای زندگی خود ممکن است حمله میگرن را تجربه کنند که نیمی از این کسان نخستین حمله را در سنین کودکی و یا نوجوانی تجربه کرده و نزدیک دو سوم مبتلایان به این سردرد زنان می‌باشند، که چه بسا بخاطر کارایی هورمون‌های زنانه گسترش میگرن در آنها بیشتر است. همچنین سردرد میگرن در برخی از خانواده‌ها شایعتر می‌باشد و کسانیکه بستگان درجه نخست و دوم آنها به میگرن دچار هستند، احتمال ابتلا به میگرن در آنها بالاتر است.
