گیاه گزنه (شوره سر،بواسیر،آفتاب سوختگی)

نام گياه: گزنه

نام‌هاي ديگر گیاه گزنه : گزنه نيش زن، گياه دام، هيدجي پيدجي، برگ شياطين

خانواده: گزنه

 کلمه اورتيکا از کلمه لاتين اورر (Urere)، به معني «سوزاندن»، ( که در واقع به پرزهاي گزنده گياه گزنه اشاره دارد) و ديوئيکا (Dioica)، به معني «دو محل سکونت»، (چون گل‌هاي نر و ماده  گياه گزنه  در گياهان متفاوتي مي‌رويند) گرفته شده است. اورتيکا همچنين واژه‌اي مربوط به قرون وسطي، به معني «کندو»، است.

 

آبياري ساير گياهان باغ با چاي گزنه باعث رشد و مقاومت بيشتر آن‌ها در برابر حشرات مي‌شود. گياهاني که در نزديکي گزنه مي‌رويند، معمولاً روغن فرار بيشتري توليد مي‌کنند. وقتي گياه گزنه  به کود اضافه شود، باعث تجزيه سريع‌تر آن مي‌شود. ساقه‌هاي گزنه قوي بوده و مي‌توان از آن‌ها لباس، پارچه، بادبان يا ريسمان چندلا بافت. زماني که به حيوانات شيرده گزنه خورانده مي‌شود، بيشتر شير مي‌دهند. همچنين با اين کار پرندگان نيز بيشتر تخم مي‌گذارند.

در طول جنگ جهاني دوم، گزنه به عنوان گياهي سبز رنگ براي استتار مورد استفاده قرار مي‌گرفت. راهب‌هاي قرون وسطي خود را با گزنه شلاق مي‌زدند تا گناهانشان بخشوده شود. سربازان رومي نيز چنين کاري انجام مي‌دادند تا خودشان را گرم کنند و بهتر با سرما، رطوبت و آب و هواي انگلستان تطبيق دهند.

رادولف اشتاينر (Rudolph Steiner) گزنه را «قلب جهان» ناميد، چون به مردم و گياهان اطرافش انرژي شفابخشي مي‌تاباند. ليلورد کردل (Lelord Kordel) نيز در مورد گزنه گفته است: «درست است که گزنه بدن را نيش مي‌زند، ولي دردهاي بسيار بزرگ تري را شفا مي‌دهد و ارزش دارد از آن استفاده کرد». مي‌گويند آثار نيش‌گونه اورتيکا اورنتيسيما يک سال دوام دارد. خوشبختانه اين ادعا درست نيست.

نام رايج گزنه (Nettle) شامل گونه‌هاي اورتيکا اورنس، اورتيکا گراسيليس، اورتيکا کاليفورنيکا و اورتيکا هولوسريسيا نيز هست. اين گونه‌ها بعضي مواقع به جاي اورتيکا ديوئيکا به کار مي‌روند.

بخش‌هاي مورد استفاده گیاه گزنه : بخشي از گياه که روي زمين قرار مي‌گيرد، ريشه، دانه

ويژگي‌های گیاه گزنه : تقويت ‌كننده غدد فوق کليوي، دگرگون‌ساز، منقبض كننده، مسهل صفرا، محرک دستگاه گردش خون، ادرارآور، خلط‌آور، افزاينده شير، قطع‌كننده خون‌ريزي، پايين بودن قند خون، تقويت ‌كننده کليه، ميوکوليتيک، مغذي،درمان نازايي، تقويت ‌كننده دستگاه تنفس، التهاب‌آور، قطع‌كننده خون‌ريزي، تقويت ‌كننده تيروئيد، تقويت ‌كننده، ضد کرم

كاربرد داخلي گیاه گزنه : جوش صورت و پوست، حساسيت، کم خوني، آرتروز، آسم، برونشيت، سلوليت، سرماخوردگي، نقاهت، سرفه، آماس مثانه، اسهال، اسهال خوني، اگزما، ورم، خستگي، حساسيت به غذا، نقرس، تب يونجه، سردرد، سکته قلبي، خون‌ريزي، بواسير، افزايش دهنده فشارخون، ناباروري، يرقان، عفونت کليه، التهاب کليه، سنگ کليه، درد اعصاب، تعرق شبانه، چاقي، خون‌ريزي پس از زايمان، علائم قبل از قاعدگي، پروستات، پسوريازيس، روماتيسم، نرمي استخوان، ورم سينوس‌ها، سل، عفونت‌هاي ادراري، واريس

نحوه کاربرد داخلي گیاه گزنه : چاي، تنتور، کپسول، عصاره

فقط دانه اين گياه باعث تقويت غده تيروئيد مي‌گردد. اين گياه نيروبخشي خوب براي مادران حامله و شيرده است. همچنين با پيوند زدن ايميونوگلوبولين، حساسيت به غذا را کاهش مي‌دهد.

كاربرد موضعي گیاه گزنه : آرتروز، آسم، طاسي، شوره سر، نقرس، بواسير، چربي پوست، فلج، سياتيک، آفتاب‌سوختگي، ورم مهبل

نحوه کاربرد موضعي گیاه گزنه : شامپو، ماده شفابخش و مناسبي براي شستشوي مو به منظور درمان شوره سر، رشد مو و جلوگيري از ريزش مو. گياه گزنه پوست چرب را پاک مي‌کند و خاصيت جمع‌کنندگي دارد. براي درمان بواسير يا آرتروز با گياه گزنه  حمام کنيد. در صورت ورم مهبل، با گياه گزنه  دوش بگيريد. شستشو با آن به درمان آفتاب‌سوختگي کمک مي‌کند. گياه گزنه  را مي‌توان خشک و مانند سيگار دود کرد تا به بهبود بيماري آسم کمک کند. گزيده شدن با گزنه تازه بعضاً اثر درماني دارد و براي درمان آرتروز، نقرس، فلج، زمين گير شدن و سياتيک مفيد است. البته لازم است اين گياه محل مورد نظر را مستقيماً بگزد. آثار گزيدگي ممکن است يك روز طول بکشد.

كاربرد  گیاه گزنه در آشپزي: شاخه‌هاي جوان و نازک گياه گزنه  خوردني هستند و به عنوان سبزي معطر طبخ يا در سوپ ريخته مي‌شوند. ساقه‌هاي زيرزميني و صورتي رنگ آن نيز خوردني هستند. از گياه گزنه  نوعي شراب تهيه مي‌شود. زماني عصاره آن براي دلمه کردن شير به کار مي‌رفت. طبخ کردن يا خشک کردن اين گياه باعث غير فعال شدن پرزهاي گزنده آن مي‌شود. يک خوشه گزنه در آشپزخانه بياويزيد تا حشرات دور شوند.

طبع گیاه گزنه : تلخ، شور، خنک، خشک

ترکيبات شيميايي گیاه گزنه : اسيد فورميک (فقط در گياه تازه يافت مي‌شود. هنوز مشخص نيست اسيد فورميک باعث گزيدن گياه گزنه  مي‌شود يا هيستامين)، بتائين، هيستامين، استيل کولين، گلوکينون، اسيد کلوروژنيک، لعاب، تانين‌ها، سيليکا، بتا کاروتين، کلسيم، آهن، کلوروفيل، کولين

نکات لازم هنگام مصرف گیاه گزنه : لمس کردن گياه گزنه ، در صورتي که تازه باشد، باعث ايجاد جوش دانه روي پوست مي‌شود که با سوزش همراه است. پوشيدن دستکش هنگام چيدن گياه گزنه  از اين مشکل جلوگيري مي‌کند، ولي گزنه‌هاي بزرگ پرزهايي دارند که حتي ممکن است دستکش را هم سوراخ کنند. مرهم داک زرد، بارهنگ يا عصاره گزنه، درد ناشي از گزيدن گزنه را تسکين مي‌دهد. اين گياه را خام نخوريد، مگر اين که يا گياه، خيلي جوان باشد يا شما خيلي با دل و جرأت باشيد. به علت وجود سيستوليتينس، برگ‌هاي پير بيش از برگ‌هاي جوان کليه‌ها را تحريک مي‌کند.