مذهب ذِن ( Zen )
ذِن آمیخته بیمانندی از فلسفه ها دور از تفکر های ویژه سه فرهنگ مختلف است . و آن راهی از زندگی است که نوعاً ژاپنی بوده و اکنون یادآور تصّوف هندی طبیعت دوستی بودایی ، غریزی بودن و اصالت عملی کامل العیار اندیشه کنفوسیوسی است . مذهب ذِن با وجود خصیصه ویژه ای که دارد روحاً بودایی خالص است . زیرا هدفش چیز دیگری جز هدف خود بودا نیست . یعنی : تنویر افکاری در کمال خود و آن تجربه ای است که در مذهب ذِن به ( ساتوری )معروف است .
ذن به هیچ فلسفه و مفهوم مذهبی دیگری نیاز نداشته و فاقد هر گونه نظریه ، فلسفه و عقیده رسمی یا دینی ویژه و مدعی است . که همین رهایی از تمام عقاید ثابته ، روحانیتی واقعی به آن بخشیده است . ذن بیشتر از هر مکتب تصوفی دیگر متقاعد شده است که کلمات هرگز نمی توانند بیانگر حقیقت غایی باشند و این تقاعد را باید از تائویسیت که دارای همین برداشت است به ارث برده باشد .
مرشدان ذن نیازی به بحر طویل نویسی نداشته و تمام تئوری پردازیها و تحقیقات نظری را تحقیر می کنند و به این ترتیب روشهای توجه دادن مستقیم به حقیقت را با اعمال و اقوال فی البدیهه و خلق الساعدای که نمایانگر راز و رمزهایی از تفکر ادراکی ومعنای آنها متوقف ساختن روندهای فکری جهت آماده کردن شاگرد برای تجربه تصوفی هستند ، ثبت و گسترش داده اند .
مرشدان چینی پیوسته بر این تکیه دارند که ( چ ـ آن ) یا ذِن تجربه روزانه و تفکر یومیه ماست . و تأکیدشان بر اجتناب از رخوت و سستی و توجه بر بیداری و هوشیاری در وسط کار روزانه است و روشن کرده اند که آنان نه تنها به زندگی روزانه به عنوان راهی برای تنویر افکار می نگرند که به عنوان خود تنویر افکار .
در مذهب ذن واژه ساتوری معنای تجربه فوری از سرشت بودایی تمام چیزهاست که اولین و آخرین از میان آنها اشیاء کارها و مردمی هستند که درگیر زندگی روزانه اند به قسمتی که با وجود تأکید بر عملی بودن زندگی باز هم ذِن عمیقاً تصوفی است .
امروز در ژاپن دو مکتب اصلی ذِن وجود دارد . که در روش آموزش با هم اختلاف دارند :
1 ـ مکتب رنیزائی یا مکتب ( ناگهانی ) که شیوه کو آن را مورد استفاده قرار می دهد . این مکتب به محاسبه های صوری ، ادواری با مرشدی که ( سان ذن ) نامیده می شود و در مدت مصاحبه از شاگرد خواسته می شود ، نظرش را درباره کو آنی که مشغول حل آن است ابراز دارد ، امتیاز خاص
ـ مکتب ( سوتو ) یا مکتب تدریجی که از روش ضربه ای و نیزایی اجتناب می ورزد و هدفش پیشبرد گام گام به گام طلبه ذِن است . همچون نسیم بهاری که گلها را نوازش داده و به شکوفایی آنها کمک می کند ، این مکتب از جلوس آرام ـ و استفاده از کار معمول هر فرد به عنوان دو شکل از تعمق و تمرکز
هر دو مکتب ، رنیزایی و سوتو به ( زاذن ) و یا تمرکز فکری نشسته که در صومعه های ذن هر روز به مدت چند ساعت تمرین می شود اهمیت فوق العاده می دهند . وضع درست حرکت بدن به وژه دست و بازو و شیوه تنفس صحیحی که لازمه این شکل تعمق است نخستین چیزی است که هر طلبه ذن باید فرا گیرد . در مکتب رنیزایی از ( زاذن ) برای آماده کردن وجه شهودی فکر به منظور استنباط کو آن استفاده می شود و در مکتب سوتو از آن به عنوان مهمترین وسیله برای کمک در تکمیل رشد تجربی طلبه و باز کردن راهی به سوی ساتوری بهره گیری می شود فکر حمایت می کند . می دهد .
