طب سنتی چیست؟

طب سنتی چیست؟

همانطوریكه همكاران محترم مستحضر هستند در سال جاری برای اولین بار از طریق
آزمون ورودی 12 دانشجو از بین پزشكان عمومی جهت تحصیل در رشته تازه‌ تاسیس طب
سنّتی در سه دانشگاه تهران ـ ایران و شاهد پذیرفته می شوند. به بهانه این اتفاق
میمون و مبارك وجهت آشنایی بیشتر همكاران با كم و كیف رشته طب سنتی در حد بضاعت
اندك نگارنده مطالبی ارائه می شود.
حدوداً 3 سال پیش بود كه بدلایل زیر تصمیم به آشنایی با رشته طب سنّتی گرفتم.
1- سئوالاتی كه بیماران از اینجانب در رابطه با طبع و مزاج آدمی داشتند و
همچنین در مورد تاثیرات متفاوت غذاها روی انسانهای متفاوت و واكنش متفاوت
انسانها به مواد غذایی مورد سئوال واقع می شدم و بنده در كتب علمی رایج پاسخی
برای آنها نمی یافتم.
2- سئوالاتی كه برای خود اینجانب پیش می آمد و پاسخ مناسبی برای آنها نمی یافتم
مثلاً رابطه بیماریهای اسكلتی عضلانی و رطوبت محیط ـ علل بروز و ظهور برخی
بیماریها در فصول مختلف سال و بهبود آن در بعضی فصول دیگر و … .
3- بیمارانی كه به اینجانب و سایر همكارانم مراجعه می نمودند و در درمان بعضی
بیماریها نمی‌‌‌توانستیم كار زیادی برای آنها انجام دهیم ولی با استفاده از
شیوه های درمانی سنّتی بهبودی می یافتند و گاهی حتی با برخی دستورات و توصیه
های خانوادگی سنّتی نتایج خوبی نصیب آنها می شد.
4- علیرغم برگزاری همایشها و گرامیداشت بزرگانی همچون بوعلی سینا، رازی، جرجانی
و … و ذكر این شخصیتها به عنوان مفاخر طب ایرانی و اسلامی، كمتر به روشهای
علمی و درمانی آنان پرداخته می شد.
5- اقبال روز افزون و توجه مردم جامعه به روشهای درمانی طب سنّتی و استفاده از
محصولات دارویی آن در نهایت مرا بر آن داشت كه با این روش طبی بیشتر آشنا شوم.

در ابتدای امر تصوّر بر این بود كه ظرف مدت چند ماه تا یكسال می توان طب سنتی
را فرا گرفت و لذا به اتفاق تعدادی از همكاران در محضر یكی از اساتید طب سنّتی
حاضر شدیم و بعد از چند ماه آشنایی با مقدمات و كلیات متوجه شدیم كه با یك مكتب
طبی عمیق و گسترده و منطقی و علمی آشنا شده ایم كه دارای اصول و مبانی ـ تشریح
ـ بهداشت عمومی ـ راههای پیشگیری از بیماریها ـ اصول شناخت بیماریها ـ درمان
اختصاصی هر یك از بیماریها و صنعت دارو سازی می‌باشد. كه فراگیری اجمالی آنها
حداقل به اندازه مدت آموزشی رشته طب عمومی در دانشگاه زمان لازم دارد.
یكی از مبانی و اصول مهم طب سنتی این است كه طبیعت بدن هر یك از انسانها دارای
مزاج خاص خود است و وظیفه طبیب این است كه با شناخت این مزاج با تدابیر بهداشتی
در مورد نوع غذا و نحوه زندگی و محیط و شغل شخص، سلامتی او را به بهترین و
معتدلترین حالت حفظ نماید تا شخص از نظر جسمی و روحی در بهترین شرایط باشد و
هنگام بیماری مهمترین وظیفه درمانگر این است كه مزاج بدن و عضو درگیر را به
حالت طبیعی و اصلی خویش برگرداند و لذا باید بگوئیم كه بهتر است به جای واژه طب
سنتی از واژه طب مزاجی در مورد این مكتب طبی استفاده كنیم. اگر چه در آن زمان
میكروب و ویروس و عوامل انگلی به شكل امروزی شناخته شده نبوده است ولی اطباء آن
زمان با تقویت و تعادل مزاج بدن قدرت دفاعی بدن را بالا می برده اند و محیط را
برای رشد و بقاء عوامل مضر نامساعد می نموده اند ضمن اینكه امروزه ثابت شده است
برخی داروهای طب سنتی مثل گیاه آویشن دارای خواص آنتی بیوتیكی قابل قبول و موثر
هستند.
در مورد تشریح نكته شگرف و قابل توجه آن است كه در هزار سال گذشته علیرغم
نداشتن وسایل و تجهیزاتی مثل میكروسكوپ توانسته اند اعصاب مغزی و محیطی و لایه
های مختلف كره چشم را توضیح دهند و تشریح نمایند. لایه هایی كه ضخامت بعضی از
آنها حتی كمتر از 5/0 میلی متر می باشد كه اكنون بعد از گذشت قرنها و وجود
وسایل پیشرفته همان یافته ها با اندك تفاوتی تائید می شود.
یكی از مباحث بسیار جالب در طب سنتی مبحثی به نام بهداشت عمومی و چگونگی حفظ و
تقویت سلامتی و پیشگیری از بیماریها در سنین مختلف ـ مزاجهای مختلف ـ شرایط
مختلف اقلیمی و آب و هوایی می باشد.
به طور مثال، طب سنتی در مورد بهداشت مواد غذائی و نوع مواد غذائی مصرفی در
سنین مختلف، فصول مختلف، و حتی در مورد ترتیب مصرف مواد غذائی و آشامیدنی و
بیماریهای حاصل از عدم رعایت این ترتیب بحث می نماید و همچنین این شیوه طبی در
هر بیماری و ضعف بدنی برحسب شرایط بیمار و نوع بیماری دستورات غذائی و رفتاری
خاص و ویژه دارد و همچنین در این روش از انواع حالات روحی و نفسانی شامل هم و
غم و شادی و فرح و خشم و غضب و … و بیماریهای مرتبط با آنها و نحوه درمان
آنها توضیحات جالبی دارد و سلسله آموزشهای بهداشتی طب سنتی در مورد ظریفترین
برنامه های زندگی مثل خواب و بیداری ـ محل زندگی و نوع مهندسی ساختمان، تذكرات
بهداشتی قبل و بعد از استحمام، چگونگی استحمام، طول مدت استحمام در بیماران
مختلف، خواص عطرها و روایح و رنگها و… تاثیر آنها در افراد مختلف و چگونگی
بهره گیری از این موارد در درمان بیماران به بحث می پردازد در كتب طب سنتی از
چگونگی تغییرات جوی و تاثیرات كیهانی و نجومی و تغییرات فصول بر روی كره زمین و
بدن انسانها صحبت به میان می آید و مباحثی بیان می شود.،نظریه ای كه تا مدتی
قبل توسط عده ای از تحصیلكردگان به تمسخر گرفته می شد ولی اكنون به این تاثیرات
و تغییرات اذعان می شود.
در بررسی بیماریها نیز طب سنتی ابتدا به علل بروز و ظهور بیماریها می‌پردازد
سپس راههای پیشگیری از آنها ودر نهایت به بیان شیوه های درمان هر بیماری با
توجه به علل بیماری می پردازد. طب سنتی برای هر یك از مواد غذائی ، دارویی ،
گیاهی، نباتی، معدنی و حتی سموم، مزاج و خواص و تاثیرات جداگانه قائل است كه
بعد از ورود به بدن می توانند منشا واكنشهای متفاوت و تاثیرات مختلف قابل پیش
بینی در بدن باشند كه در تشخیص و درمان بیماریها از این خواص بهره می گیرند و
از علائم و دلایلی كه طبیب برای تشخیص از آنها استفاده می كند می‌توان به موارد
زیر اشاره كرد:
1ـ ادرار 2ـ نبض 3ـ عرق 4ـ مدفوع 5ـ رنگ چهره و زبان 6ـ حرارت، برودت و رنگ
پوست 7- خون و …
دنیای داروسازی

دنیای داروسازی نیز در طب سنتی دارای پیچیدگیها و ظرائف مخصوص به خود است و طبق
نظر حكمای طب سنّتی، با توجه به طبع و مزاج هر دارو و طبع و مزاج هر عضوی از
بدن داورساز می تواند اجزاء داروها را طوری تركیب و چینش نماید كه حداكثر تأثیر
دارو روی عضو مورد نظر ایجاد شود و حتی سرعت اثر دارو روی عضو افزایش یابد و
سایر اعضای بدن از عوارض كمتری از دارو برخوردار شوند ـ روشهای داروسازی و طبقه
بندی داروها نیز بحث مفصلی دارد كه از اشاره به آنها صرفنظر می كنیم.
و كلام آخر اینكه تبلیغ و معرفی طب سنتی به عنوان یك مكتب طبی كارآمد به معنی
پذیرش دربست و بی چون و چرای آن نیست بلكه این جانب معتقدم كه این مكتب طبی نیز
همانند تمام مكاتب طبی محدودیتها و نواقص خود را دارا می باشد و در حال حاضر
بعضی مباحث طب سنتی (بخصوص در بعضی موارد تشریح و علل بیماریها) با یافته های
جدید طبی مغایرت دارد و ملزم به پذیرش آنها نیستیم ولی آنچه كه مسلم است این
است كه طب سنتی ما دارای اصول و مبانی فلسفی منطقی و علمی صحیحی می باشد كه
پشتوانه تجربیات علمی و عملی چندین هزار ساله را دارد كه كسی با استدلال منطقی
و علمی نتوانسته آنها را رد كند هر چند كه با مخالفتهای بدخواهان این روش طبی
به حاشیه رانده شده است و تحقیق و یادگیری پیرامون این طب دلیل بر تحجر و عقب
گرد نمی باشد همانطوریكه امروزه عده زیادی از پزشكان و بیماران در سراسر دنیا
از شیوه های درمانی طب سنتی بهره می برند و نمونه بارز آن از پزشكان معاصر ما
مرحوم دكتر عبدالله احمدیه است كه در 3 جلد كتاب راز درمان به شرح حال و درمان
بیماران صعب العلاج خود با این روش طبی اذعان می نماید.
در حال حاضر با توجه به پیشرفت دانش بشری در طب و تكنولوژی پیشرفته در این
زمینه، متاسفانه شاهد افزایش نگران كننده بیماریهایی مثل دیابت ـ فشار خون ـ
كاهش سن شیوع بیماریهای قلبی ـ عروقی هستیم و از طرفی هم شاهد مصرف روزافزون
داروهای شیمیایی در سراسر جهان هستیم كه امروزه به عنوان معضلات پزشكی برشمرده
می شوند و باید كه در این زمینه و برای حل این مشكلات از هر تلاشی دریغ ننمائیم
و به منتقدان و مخالفان طبی سنتی عرض می نمایم كه بیائیم با نقد منصفانه و
آگاهانه ضمن پالایش و پیرایش این مكتب طبی بتوانیم در یك چهارچوب علمی و تحقیقی
از مباحث علمی و عملی آن در حل مشكلات و معضلات و آلام جامعه بشری كمك بگیریم و
روزی بتوانیم تولید كننده علم باشیم كه دانش در نزد ایرانیان است و بس.