اضطراب هم نوعي بيماري است
بدون ترديد ترس از امتحان بين دانش‌آموزان تقريبا همه‌گير و رايج است كه منجر به اضطراب شديد مي‌شود و فعاليت حافظه را مختل مي‌كند.
مسئله اضطراب به علت و شكل‌هاي گوناگون به‌وجود مي‌آيد. برخي از اضطراب‌ها علل خاص و مشخصي دارند و برخي از آنها علل واضحي ندارند، برخي بسيار شديد هستند و برخي خفيف‌تر بروز مي‌كنند. مسلما بسته به اينكه علت اضطراب مشخص باشد يا نه يا ميزان و درجه آن چقدر باشد روش‌هايي كه باعث كاهش اضطراب مي‌شوند، متفاوت خواهد بود. اضطراب در بعضي شرايط و مواقع امري طبيعي است اما اگر به‌صورت احساس فراگير نگراني يا وحشت درآيد بيماري تلقي مي‌شود.
يك كارشناس مسائل آموزشي وتربيتي كودكان درخصوص مواجهه با اضطراب در فصل امتحانات به همشهري مي‌گويد: نخستين گام براي كاهش اضطراب، ايجاد محيطي آرام و به دور از تشنج است. علاوه بر تلاش والدين براي ايجاد چنين محيطي براي مطالعه فرزندان، فرزندان نيز بايستي كوشش كنند.
فرهاد باقري مي‌افزايد: برخي با اين تصور كه هنگام امتحانات براي مطالعه بيشتر اصلا نبايد خوابيد يا خيلي كم خوابيد، باعث خستگي ذهني خود و در نتيجه فراموشي بيشتر در مطالب خوانده‌شده مي‌شوند. كاهش زمان خواب در حد متعادل مطلوب است، اما افراط در آن هرگز مفيد نخواهد بود. متخصصان تغذيه معتقدند كه افراط و تفريط در تغذيه، اثرات نامطلوبي در بر خواهد داشت. بايستي با خواب و استراحت كافي و نيز تغذيه مناسب، از لحاظ روحي و جسمي، خود را آماده امتحان كرد.
باقري مي‌گويد: در زمان امتحانات پرهيز از اضطراب‌هاي متفرقه ضروري است، مثلا شب امتحان مسابقات فوتبال را دنبال نكنيد، اگر امتحان قبلي رضايت‌بخش نبوده است، به آن نينديشيد و تحليل امتحان قبلي را به فرصت مناسب خودش موكول كنيد. وي مي‌افزايد: به‌جاي پرداختن به جنبه‌هاي منفي، همواره يك تصوير ذهني مثبت از خودتان داشته باشيد و پس از تلاش كافي جهت مطالعه مطالب به موفقيت خود اميدوار باشيد.
اين كارشناس، آرامش ورزي را كه با معادل انگليسي relaxation معروفيت بيشتري دارد روشي بسيار عالي براي كنترل اضطراب بيان مي‌كند و مي‌گويد: از اين روش عمدتا در جريان روان درماني انواع اضطراب‌ها و وسواس‌ها استفاده مي‌شود. اما افراد مي‌توانند با يادگيري اين روش بدون قرار گرفتن در جلسات روان درماني آرامش روزمره خود را تأمين كنند.
استفاده طولاني مدت از اين روش حفظ آرامش روزمره را در زندگي فرد ايجاد مي‌كند و موجب مي‌شود فرد كنترل بيشتري روي علائم اضطرابي خود داشته باشد. در اين روش به فرد آموزش داده مي‌شود به انبساط و شل كردن عضلات خود بپردازد. انقباض عضلات يكي از علائم اساسي اضطراب است و احساس چنين علائمي متقابلا شدت اضطراب فرد را افزايش مي‌دهد.
تبديل اضطراب به بيماري
به گفته كارشناسان، هرگاه اضطراب به صورت احساس فراگير نگراني يا وحشت درآيد بيماري محسوب مي‌شود كه انواع آن عبارتند از:
الف – اختلال هول (پانيك ): دوره‌اي از ترس يا ناراحتي شديد است كه ابتدا و انتهاي آن مشخص است كه اغلب با باز هراسي همراه است كه علائم آن به‌صورت تپش قلب، تعريق، لرزش، احساس خفگي، درد سينه، تهوع، سرگيجه، ترس از ديوانه شدن يا مردن، مورمورشدن، سرما، لرزه و… است.
ب – هراس‌هاي بيمارگونه (فوبيا): فرد، ترس مداوم و شديد از موقعيت‌هاي معين يا اشياي خاص و يا مكان‌هاي خاص دارد و انواع مختلفي مانند هراس اختصاصي، جمعيت‌هراسي، بازار هراسي و… دارد.
ج – اختلال وسواسي – اجباري: وسواس عبارت است از: فكر، احساس، انديشه يا حسي عود‌كننده و مزاحم و اجبار فكر يا رفتاري آگاهانه، معيارمند و عود‌كننده است مانند: شمارش، وارسي، اجتناب و شست‌وشو كه اين افكار وسواسي باعث اضطراب و رفتارهاي اجباري باعث كاهش اضطراب مي‌شود.
د- اختلال فشار رواني پس از آسيب (PTSD): مجموعه‌اي از علائم كه پس از مواجهه (ديدن يا شنيدن ) با يك عامل فشار آسيب زاي بي‌نهايت شديد براي فرد به‌وجود مي‌آيد.
هـ – فرد به‌صورت ترس و درماندگي به اين تجربه پاسخ مي‌دهد و واقعه را دائماً در ذهن خود مجسم مي‌كند و در عين حال مي‌خواهد از يادآوري آن اجتناب كند.
هـ – اختلال اضطرابي فراگير: اضطراب و نگراني مفرط در اكثر اوقات روز درباره چندين واقعه يا فعاليت، طي يك دوره حداقل شش ماهه تعريف مي‌شود.
راه‌هاي كنترل اضطراب
كنترل تنفس: افراد در حالت‌هاي اضطرابي تنفس درستي ندارند. دم و بازدم آنها معمولا به‌صورت سطحي انجام مي‌پذيرد و خود اين شيوه نادرست موجب مي‌شود فرد دي‌اكسيدكربن خود را به‌طور كامل تخليه نكرده و اكسيژن كافي جايگزين آن نكند. به اين ترتيب سطح اضطراب معمولا افزايش بيشتري مي‌يابد. با استفاده از اين روش فرد ياد مي‌گيرد تنفس خود را آگاهانه و ارادي انجام دهد.
از بين بردن افكار منفي: اغلب در جريان اضطراب يك سري افكار منفي در ذهن فرد راه‌اندازي مي‌شوند كه نقش مخربي روي ذهن فرد و آرامش او دارند. براي كاهش اضطراب بهتر است فرد به اين دسته از افكار خود توجه كرده و آنها را شناسايي و افكار مناسبي را به جاي آنها جايگزين كند.
انجام فعاليت‌هاي منظم ورزشي: ورزش كردن باعث خواهد شد كه شما در مواجهه با شرايط اضطراب‌زا خونسردي و آرامش بيشتري داشته باشيد. ورزش تأثيرات فيزيولوژيكي بر بدن دارد كه اين تأثيرات فيزيولوژيك فراهم‌كننده آرامش در افراد هستند.
روان‌درماني: گاه افراد با اضطراب‌هاي شديدي مواجه هستند كه با روش‌هاي عمومي چندان رفع نمي‌شوند. در اين صورت بايد از يك مشاور و روان درمانگر كمك بگيرند.
دارو درماني: برخي از انواع اضطراب‌ها نياز به دارو درماني دارند و لازم است فرد در كنار روش‌هاي ديگر مثل روان درماني از دارو درماني نيز استفاده كند. برخي از اين داروها براي كاهش مستقيم اضطراب فرد هستند و برخي براي رفع عللي كه موجب اضطراب شده‌اند؛ به اين دليل كه برخي افراد وجود مشكلات جسمي ديگر مثل مشكلات تيروئيد، كم خوني و… موجب اضطراب مي‌شود. در اين دسته از مشكلات داروهايي براي رفع مشكل جسمي تجويز مي‌شود و اضطراب به‌عنوان علامت ثانويه آن بيماري نيز از بين مي‌رود.
اضطراب، بالاترين رتبه اختلالات رواني
دكتر پرويز مظاهري، دبير انجمن روانپزشكان با اشاره به انواع اختلالات رواني مانند اضطراب، افسردگي، وسواس و بيماري‌هاي رواني مزمن مي‌افزايد: در همه جاي دنيا افسردگي و اضطراب بالاترين رتبه را در بين اختلالات رواني دارند كه ايران هم از اين قاعده مستثني نيست. اضطراب شايع‌ترين اختلال رواني است و افسردگي و حالت‌هاي پرخاشگري در رتبه‌هاي بعدي قرار دارد.
به گفته وي، فرار از چيزي كه موجب اضطراب شما مي‌شود شايد به‌طور موقتي شما را از تحمل اضطراب آسوده سازد، ولي راه‌حل كاملا نامناسبي است كه باعث مي‌شود ريشه اضطراب در شما باقي بماند و در مراحل بعدي نيز از رويارويي با آن هراس داشته باشيد. به اين جهت تلاش كنيد عاملي را كه موجب اضطراب شما مي‌شود شناسايي كنيد و حتي‌الامكان با آن روبه‌رو شويد. فرض كنيد دانش‌آموزي از ارائه كنفرانس اضطراب دارد، بنابراين هميشه از اين فعاليت طفره مي‌رود. بهتر است برنامه‌اي براي خود تنظيم كند، كنفرانس دادن را به تنهايي تمرين كند و بعد تلاش كند آن را به گروه‌هاي دو، سه و چند نفره بكشاند. اجتناب از كنفرانس دادن براي هميشه به‌صورت يك نگراني و ترس و واهمه
همشهری آنلاین
