موسیقی درمانی
موسیقی درمانی، (موزیک‌تراپی) روشی در کنار علم پزشکی است که در آن افراد دوره دیده، موسیقی را به شیوه تخصصی به کار می‌برند. برنامه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به بیماران کمک کند در نبردهای جسمی، عاطفی، روحی، ذهنی و اجتماعی پیروز شوند. حیطه کاربرد آن از بهبود بیماران سالمند در کلینیک‌ها، تا کاهش استرس و دردهای زایمان را فرا می‌گیرد. موسیقی درمانی در جاهای بسیاری کاربرد دارد، مثل مدارس، مراکز بازپروری، بیمارستان‌ها، کلینیک‌های مخصوص بیماران صعب‌العلاج، درمانگاه‌ها، مکان‌های عمومی و حتی در خانه‌ها.
موسیقی درمانی عبارتست از:
موسیقی درمانی القاء آرامش روحی و روانی
موسیقی درمانی تسریع روند بهبود بیماریها
موسیقی درمانی بهبود عملكرد ذهنی و ایجاد سلامتی در روح و روان
قدمت موسیقی درمانی تقریباً به قدمت تمدن بشری است. فیلسوفهای یونان باستان همانند سرخپوستان آمریكای شمالی عقیده داشتند كه موسیقی قادر به تسریع روند بهبود بیماریهای روحی و روانی در انسانهاست. در ایالات متحده آمریكا در طی سالهای جنگ جهانی دوم برای نخستین بار از موسیقی درمانی به عنوان یك درمان رسمی در بیمارستانهای نظامی این كشور استفاده شد تا به سربازانی كه در جریان این جنگ دچار نقص عضو و ناتوانی شده بودند كمك شود.
برای نخستین بار طی دهه میلادی به موسیقی درمانگر ها مدارك رسمی اعطا شد و نیز انجمن موسیقی درمانی آمریكا (AMTA) تأسیس و بنیانگذاری شد.همچنین در يونان قديم ارتباط نزديكي بين موسيقي و شفا بخشی وجود داشت.اين همبستگي به يكي از خدايان يونان «آپولو» شخصيت و شكل داده است. آپولو هم خداي موسيقي و هم خداي طب بود.يونانيان معتقد بودند كه امراض نتيجه عدم هارموني در وجود فرد است و موسيقي با قدرت روحي و اخلاقي خود مي‌تواند با برگرداندن هارموني و نظم در بدن سلامتي را براي فرد مورد استفاده به ارمغان آورد.در دوران باستان ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود داشت. در یونان باستان این همبستگی به یکی از خدایان یونان «آپولو» شخصیت و شکل داده است. آپولو هم خدای موسیقی و هم خدای طب بود. یونانیان معتقد بودند که امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است و موسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود می‌تواند با برگرداندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد.پژوهشهاي انجام شده، نشان مي‌دهد كه غده تالاموس بهعنوان مهمترين غده در مغز انسان محركهاي صوتي را به وسيله سيستمهاي عصبي دريافت و در كنار حافظه و تخيل به آنها پاسخ مي‌دهد. غده هيپوفيز نيز كه از غده تالاموس فرمان دريافت مي‌كند به محركهاي صوتي موزون پاسخ مي‌دهد، موجب بروز ترشحاتي مي‌شود كه نتيجه آن آزاد سازي ماده آرام بخش به نام آندروفين خواهد بود. با توجه اينكه مهمترين اثر ماده مزبور، تسكين درد در انسان است به سادگي مي‌توان به ارزش موسيقي درماني كه عملاً موجبات آزاد سازي ماده آندروفين كه علاوه بر تسكين درد، موجبات انبساط و شادي را در انسان فراهم مي‌سازد، پي‌برد.تحقيقاتي كه توسط كولن در سال 1992 در بخش مراقبتهاي ويژه بيمارستان «سنت جرج» لندن صورت گرفته، نشان مي‌دهد كه موسيقي به ميزان قابل توجهي در تسكين و تقليل وضعيت بحراني بيماران كه در بخش آي ـ سي ـ يو بستري بوده‌اند تاثير داشته است زيرا ثابت شده است كه سيستم اعصاب انسان به محركهاي موزيكال پاسخ مثبت مي‌دهد. موسيقي درماني يك فرآيند فعال است. در موسيقي درماني، ما انتظار داريم كه موسيقي ما را در برگرفته و در تمام وجودمان جريان پيدا كند. يادتان باشد كه از قوه تخيل مغز استفاده كنيد.به خاطر داشته باشيد: «انرژي در پي انديشه مي‌آيد» هر جا كه فكر باشد انرژي هم وجود دارد.
براي بهتر گوش كردن به موسيقي دو مطلب را به خاطر بسپاريد:
1. صداي موسيقي در حدي باشد كه شما با آن راحت هستيد.
2. خودتان را تسليم موسيقي كنيد.
در اينجا به كاربرد مواردي چند از موسيقي درماني اشاره مي‌شود:
كاربرد موسيقي درماني براي كمك به افراد عقب مانده با حركات ريتميك موزيكال مي‌توان مهارت در هماهنگي‌هاي حركتي را بهبود بخشيد، اشعار آوازهاي مخصوص را مي‌توان نوشت كه از طريق آن مراحل و روشهاي مهارتهاي خود ياري مثل لباس پوشيدن و مسواك زدن را ياد بگيرند و به خاطر بسپارند. موزيك تراپيست ها، براي اينكه برنامه هاي درماني و روش هاي مؤثر براي در حال جريان ايجاد كنند، بايد برنامه ريزي دقيقي را به كار گيرند.
جريان برنامه ريزي شامل چهار مرحله كلي است:
موسیقی درمانی تعريف مشكل درمانجو يا زمينه نياز آن (سنجش)
موسیقی درمانی فراهم كردن هدفي براي درمانجو كه به رفع مشكل يا نياز او كمك كند.
موسیقی درمانی برنامه ريزي مناسب فعاليت هاي موزيكي
موسیقی درمانی تكميل روش ها و فعاليت ها و ارزشيابي واكنش هاي درمانجو
مشاهدات و تجربيات اخير نشان داده است كه كاربرد موسيقي در درمان ناتوانيهاي يادگيري اشخاصي كه آسيب هاي شنوايي دارند، اشخاصي كه آسيب هاي بينايي يا آسيب هاي گفتاري دارند، مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
كاربرد موسيقي درماني در نارسائي هاي گفتاري:
افرادي كه در ارتباط كلامي مشكل دارند با خواندن آوازها و سرودهاي مخصوص مي‌توانند در شمرده تلفظ كرد ناصوات، گفتار مورد نياز و مهارت در تشخيص لغات رشد و تمرين كنند. ريتم و صداي موسيقي همچنين مي تواند تقويت جريان تكلم را در اختلالات گفتاري مانند لكنت زبان آسان سازد. از موسيقي براي اشخاص زبان پريش (آفازيك) به عنوان روش براي برقراري رابطه كلامي مي توان استفاده كرد
تكنيك شناخته شده، درمان آوازي ملوديك (Melodic intonation Therepy ( M.I.T
اين تكنيك، در اوايل دهه هفتاد ميلادي به عنوان يك روش ترميمي براي بخشي از مسائل گفتاري بزرگسالان زبان پريش به وجود آمده است. در اين روش جملات كوتاه در نمونه هاي ساده آهنگين، با آواز خوانده مي شود. به موازاتي كه بيماران عبارات و جملات را ياد مي گيرند، آهنگ ها كمرنگ تر و محو مي شوند، اين روش بر پايه اين نظريه قرار گرفته كه وقتي نيم كره سمت چپ، آسيب مي بيند مي توان به وسيله اغراق در آواز (ريتم، با تأكيد بيان كردن و جملات ملوديك) با كمك نيم كره راست مغز، تكلم را كمك، تحريك و تسهيل كرد.
كاربرد موسيقي درماني در درمان معلوليت هاي ارتوپدي:
بنابر نظر «رودنبرگ» (هزار و نهصد و هشتاد و دو) از موسيقي مي‌توان در چند منظور درماني براي معلولين ارتوپدي استفاده كرد:
يك. كاهش حواس پرتي
دو. رهايي از تنش ها و حساسيت هاي شديد
سه. تقويت تمرين هاي عضلاني
چهار. افزايش احساس ارزش شخصي
فعاليت هاي مختلف موسيقي درماني مي تواند جهت بهبود وضعيت مفاصل و ماهيچه ها و افزايش هماهنگي حركات آنها كمك كرد. مثلا نواختن سازهاي انتخاب شده با شيوه هاي مخصوص مي تواند تحرك و استقامت مفاصل را افزايش دهد و با هماهنگي قسمت هايي از بدن را بهبود بخشد.مثلاً نواختن پيانو براي حركت و خم كردن و كشش انگشت ها و از ريتم سازها براي افزايش دامنه حركات و منبعي براي الگوهاي حركتي از نواختن ساز دهني براي كنترل بهتر دست ها و هماهنگي آن با دهان و تقويت ظرفيت هاي حياتي مي توان استفاده كرد. يكي ديگر از منافع يادگيري نواختن ساز براي معلولين، احساس كاميابي و رضايت است. نواختن ساز، احساس ارزش شخصي را افزايش مي‌دهد و اگر به صورت گروهي نواخته شود، رشد اجتماعي شان تقويت خواهد شد.
كاربرد موسيقي درماني در درمان سالمندان:
سالمندي معمولاً با درجاتي از زوال كاركرد جسمي و ذهني همراه است. كه اين درجات در افراد مختلف متفاوت است. بيشتر افراد مسن خصوصاٌ آنهايي كه در خانه هاي سالمندان زندگي مي‌كنند، علائمي از اختلالات فكري و بدني دارند. بسياري از سالمندان مشكل پزشكي مانند بيماريهاي قلبي، ديابت، سرطان و يا فشار خون دارند. بهعلاوه عده‌اي نيز به دلايل عاطفي دچار افسردگي و تنهايي مي شوند.موسيقي درماني مي‌تواند در زمينه تقويت كاركرد جسمي و روحي اين افراد مؤثر واقع شود. به عنوان مثال موسيقي همراه با تمرينات و ورزش هاي روزانه، مي‌توان احساس دردي را كه غالباً توأم با اين ورزشهاست از ذهن دور ساخته و يا انگيزه و محرك لازم را براي شركت در انجام اين قبيل ورزشها و فعاليتهاي حركتي فراهم كرد.دست زدن نشاط انگيز و موسيقي ريتميك مي‌تواند ورم مفاصل انگشتان را صاف كند، اعتماد به نفس او را افزايش داده و انرژي مثبت را در اينگونه افراد تقويت كند. مهم است به خاطر بسپاريم كه موسيقي مورد علاقه سالمندان مانند ديگر اقشار مردم دامنه وسيعي دارد. علاقه آنها متناسب با سنشان تغيير مي‌كند. معمولاً افراد مسن به آهنگهاي معروفي كه در دوران جواني حوالي سنين 18 تا 25 سالگي گوش مي‌دادند، علاقه نشان مي‌دهند.
منشأ موسیقی درمانی
در سراسر تاریخ، موسیقی دلیلی بر وجود و تأثیرپذیری احساسات انسانی بوده است. در انجیل آمده است که شاه سائول به‌وسیله آوای چنگ داوود آرام شد و یونانیان باستان نیز، تأثیر شفابخش موسیقی را به‌خوبی شناخته بودند. در بسیاری از فرهنگ‌ها موسیقی با سنت‌هایشان درآمیخته است. موسیقی می‌تواند سبب تغییر روحیه شود؛ تأثیر محرک یا آرام‌بخشی داشته باشد و بر فرآیندهای فیزیولوژی، مانند ضربان قلب یا تنفس تأثیر بگذارد. در جنگ جهانی دوم از موسیقی برای درمان سربازان مجروح استفاده شد و این امر سرآغازی بود برای مطالعات و دوره‌های عملی استفاده از موسیقی در درمان. اولین انجمن حرفه‌ای موسیقی درمانگرها در سالهای ١٩٤٠ و ١٩٥٠. م ایالات متحده آمریکا تشکیل شد. انجمن ملی و انجمن موسیقی‌درمانگرهای آمریکا، در سال ١٩٩٨. م با هم تلفیق شدند و انجمن موسیقی درمانگرهای آمریکا را تشکیل دادند.
مزایا و منافع موسیقی
موسیقی، می‌تواند برای همه سودمند باشد، افزون بر اینکه می‌توان آن را در درمان کسانی که بیماری و مشکلات جسمی، عاطفی یا اجتماعی دارند به کار برد، حتی افراد سالم نیز می‌توانند از آن برای آرامش، کاهش استرس و بهبود روحیه، همراه تمرین‌های ورزشی استفاده کنند.موسیقی، هیچ‌گونه عوارض سمی و زیان‌آوری ندارد. موسیقی درمانگرها به بیماران خود کمک می‌کنند به شماری از هدف‌هایی که می‌توان با موسیقی به آن دست یافت، برسند. از جمله آنها بهبود ارتباطات، رشد درجات ادبی و تحریک توانایی‌ها. همچنین می‌توان در رفتاردرمانی و کنترل درد، از موسیقی کمک گرفت.
تأثیرات جسمی
واکنش مغز در برابر موسیقی، تغییراتی را در بدن ایجاد می‌کند. آهنگ می‌تواند بدن را به سوی الگوی تنفسی آرام‌تر و عمیق‌تر هدایت کند که همین امر سبب آرام شدن جسم می‌شود و تأثیر آرام‌بخشی دارد.ضربان قلب و فشار خون در برابر نوع موسیقی‌ای که شنیده می‌شود، واکنش نشان می‌دهند. بلند یا کوتاه بودن صدا، بر سرعت ضربان قلب و سرعت محرکی که عصب شنوایی را تحریک می‌کند، تأثیر می‌گذارد. صداهای بلند و تند، سرعت ضربان قلب و فشار خون را بالا می‌برند و صداهای آهسته، ملایم و منظم‌تر ضربان قلب و فشار خون را منظم می‌کند. موسیقی همچنین می‌تواند انبساط عضلانی را تسکین بدهد و توانایی‌ها را بالا ببرد. در کلینیک‌های بازپروری، اغلب از موسیقی برای کمک به بازسازی الگوی مهارت‌های جسمی استفاده می‌کنند. میزان اندروفین (تسکین دهنده طبیعی درد) با گوش دادن به موسیقی افزایش یافته، میزان هورمون‌هایی که باعث استرس می‌شوند، کاهش می‌یابد. این تأثیرات شاید بتواند تا اندازه‌ای علت تأثیر موسیقی در بهبود سیستم ایمنی را توضیح دهد. مطالعاتی که در سال ١٩٩٣. م در دانشگاه میشیگان انجام شد، نشان داد گوش‌دادن موسیقی حتی برای پانزده دقیقه، می‌تواند قسمت اول اینترلئوکین را افزایش دهد که نتیجه آن، افزایش مصونیت و ایمنی بدن است.
تأثیرات ذهنی
توجه به نوع و سبک صوت و صدا، موسیقی می‌تواند فرد را هوشیار کرده، یا به آرامش او کمک کند. به وسیله موسیقی می‌توان، قدرت حافظه و یادگیری را افزایش داد و از این خاصیت در آموزش بچه‌های عقب‌مانده ذهنی، نتیجه خوبی گرفت.نتیجه سودمندتر موسیقی، بهبود توانایی تمرکز است، مطالعه در این زمینه نشان داد که دانشجویان کالج، مسائل ریاضی را بعد از گوش دادن به موسیقی کلاسیک، بهتر و راحت‌تر حل می‌کنند، و از آن اصطلاح «تأثیر موزارت» رایج شد.
تأثیرات عاطفی
توانایی موسیقی در تأثیر بر عواطف انسانی به‌خوبی آشکار است. فیلم‌سازان از موسیقی بسیار استفاده می‌کنند. تنوع در نوع موسیقی ممکن است در آفرینش احساس آرامش، تنش، هیجان یا عشق استفاده شود. لالایی گفتن نیز قرن‌هاست که برای آرام کردن کودکان و نوزادان و خواباندن آنها مرسوم است. همچنین موسیقی می‌تواند برای بیان صریح احساسات و بدون استفاده از کلام به‌کار برده شود که در بعضی موارد، وسیله درمانی مناسب و قابل استفاده‌ای است.
هدف‌های استفاده از موسیقی
«موسیقی، به مثابه پل ارتباطی با بیمار است.» موسیقی درمانگرها دلیل به‌کارگیری موسیقی را در موارد خاص درمان، چنین استدلال می‌کنند و برای کمک به روند بهبود بیماری از فعالیت‌ها و تمرین‌های ویژه‌ای استفاده می‌کنند. از جمله برای پیشرفت در ارتباطات خویشاوندی تحریک احساسات و کسب توانایی‌های اجتماعی باشد. می‌توان از شگردها، به‌گونه‌های مختلفی استفاده کرد، مانند خواندن، گوش‌دادن، آهنگ‌سازی، استفاده از آلات موسیقی، تحرک، تصویرسازی ذهنی و روش‌های مقتضی دیگر. موارد دیگری مانند رقص، هنر و روان‌شناسی نیز مفید است. بیماران ممکن است بهعنوان نتیجه درمان، از توانایی‌های موسیقی خود استفاده کنند، اما این امر دخالت چندانی ندارد. هدف اولیه، گسترش توانایی بیماران برای انجام وظایف است.
شگردهای موسیقی درمانی
آموزش نواختن یکی از آلات موسیقی از فعالیت‌های بسیار عالی است که توانایی‌های معلولان جسمی، آسیب‌دیده‌های مغزی و… افزایش می‌دهد. موسیقی، با وجود هر یک از نقایص بالا، توانمندی فرد را بالا می‌برد.موسیقی، تمرینی است برای کنترل حرکت‌ها و همکاری گروهی. همچنین گوش دادن به موسیقی احساس نیاز به اجتماعی بودن و ارتباط داشتن را بیشتر می‌کند. آواز خواندن باعث بهتر سخن گفتن، هماهنگی و کنترل تنفس می‌شود.به‌یاد آوردن اشعار و آهنگ‌ها نیز تمرینی مناسب است برای افراد معلول و کسانی که دچار آسیب‌های مغزی هستند. یکی از راه‌هایی که به بیمار کمک می‌کند بر احساسات منفی و ترس خود غلبه کند، آهنگ‌سازی و موسیقی است. گوش دادن به موسیقی، برای افزایش دقت و به‌یاد آوردن بهترین راه است. همچنین آن ممکن است به بیمار کمک کند خاطرات و احساساتی که نیاز به یادآوری آنهاست به یادآورد و درباره آنها صحبت کند.آواز خواندن و مشاوره کردن، روش یکسانی است که برای بعضی از بیماران به صورت عمومی استفاده می‌شود و آنها را برای صحبت کردن تشویق و دلگرم می‌کند. گوش دادن به موسیقی راهی است برای بیان احساسات، سمبل‌ها و تصورات بیمار و پلی است برای ابراز احساسات.
موسیقی و کودکان
تحریک حواس از طریق موسیقی، البته به صورت تفریحی می‌تواند به گسترش توانایی کودکان برای بیان احساسات، ارتباطات و گسترش حرکات منظم کمک کند. مدارک نشان می‌دهد که توانایی‌های کلامی می‌تواند با تحریک هر دو نیمکره مغز گسترش یابد. موسیقی می‌تواند در کاهش استرس، اضطراب و درد در کودکان، همچون بزرگسالان مؤثر باشد.موسیقی درمانی در بیمارستان‌ها برای کسانی که بیمار هستند یا برای جراحی آماده می‌شوند یا در بخش مراقبت‌های پس از عمل هستند، بسیار سودمند است. کودکان می‌توانند با تمرین موسیقی، اعتماد به نفس خود را بیشتر کنند. نوزادان خیلی بیشتر از بزرگسالان از موسیقی لذت می‌برند. نوزادان نارسی که برای‌شان موسیقی پخش می‌شود، سریع‌تر از نوزادانی که در معرض موسیقی قرار نگرفتند، اضافه‌وزن پیدا می‌کنند و زودتر از بیمارستان مرخص می‌شوند.
موسیقی و احیا
بیمارانی که آسیب‌های مغزی حاصل از ضربه، یا دیگر مشکلات عصبی و مغزی دارند، با موسیقی درمانی بهبود یافته‌اند. تمرینات منطقی و مفید، توانایی‌های بدن را به شکلی سودمندتر هدایت می‌کند. فرآیندهای ژنتیکی و مهارت‌های زبانی با موسیقی، بهتر پرورش می‌یابند.
موسیقی و سالمندان
سالمندان به‌طور کلی مستعد اضطراب، افسردگی و بیماریهای مختلف، مانند پارکینسون هستند، به‌ویژه کسانی که در کلینیک‌ها به سر می‌برند. زخم‌های مزمن، سبب دردهایی می‌شوند که غیرعادی نیستند. موسیقی برای لذت بردن، آرامش بیشتر و تسکین درد، بهترین راه برای آنهاست و فرصتی است برای اجتماعی باقی ماندن سالمندان. همچنان می‌تواند در بهبود کسانی که به بیماری آلزایمر مبتلا هستند، اثرهای چشمگیری داشته باشد، حتی به‌طور موقت. موسیقی در کاهش هیجان که در نشانه‌های عمومی آلزایمر وجود دارد، مؤثر است. همچنین مطالعات نشان داده‌اند سالمندانی که موسیقی می‌نوازند، از نظر جسمی و عاطفی نسبت به بقیه سالمندانی که هیچ ارتباطی با موسیقی ندارند، شاداب‌ترند.
موسیقی و بیماران عقب‌مانده ذهنی
موسیقی، می‌تواند برای بیماران ذهنی یا روحی وسیله مناسب و مؤثری باشد. اوتیس، نوعی بی‌نظمی است که بسیار مورد پژوهش و جست‌و‌جو قرار گرفته است. موسیقی درمانی بعضی از کودکان اوتیستیک را قادر ساخته است که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و مهارت‌های آموختن آنها را نیز گسترش داده است. سوء استفاده‌های جسمی، شیزوفرنیا یا پارونیا و اختلالات شخصیتی، اضطراب، بهانه‌جویی، همگی مواردی هستند که موسیقی درمانی برای آنها سودمند است. در این گروه، مشارکت و تأثیرات اجتماعی به‌وسیله موسیقی سرعت می‌یابد، واقعیت‌گرایی بهبود پیدا می‌کند و به بیماران کمک می‌شود توانایی‌های‌شان را توسعه دهند، استرس را کمتر کنند و احساسات‌شان را انتقال دهند.
منبع :http://www.hatefdoostdar.com/
