کودکان و موسیقی درمانی:
یکی از متداول ترین سوالاتی که از من می شود این است که آیا کودکان معلول، بخصوص کودکان کم توان ذهنی، می توانند موسیقی بیاموزند؟
جواب این سئوال مثبت است. بله می توانند. کودکان معلول دارای توانایی هایی هستند که بر ما پوشیده است و این امر باعث می شود که ما این کودکان را به قول معروف دست کم بگیریم.
یکی از خصوصیت های ویژه فعالیت های هنری، رابطه آزاد فرد با هنر است. به این معنا که هر فردی با هر گونه توانایی می تواند در یک فعالیت هنری مشارکت کند. برای روشن تر شدن موضوع چند مثال می آورم. همه ما در جشن ها و… با نوای موسیقی دست می زنیم. آیا همه ما از علم موسیقی آگاهی داریم و یا تکنیک نوازندگی ساز خاصی را می دانیم؟ مثلما” جواب آن منفی است. پس ما چگونه به حالت ریتمیک با نوای موسیقی همراهی کرده و دست می زنیم؟
این واکنش ما به موسیقی به دو عامل بر می گردد:
1- شنیدن هر صوتی، باعث تحریک سیستم حرکت های ارادی مغز ما می شود. این تحریک باعث می شود که ما واکنشی به صدا داشته باشیم. مانند زمانی که شما با یک صدای ناگهانی ترسیده و از جای خود می پرید. در زمان شنیدن موسیقی بدن شما شروع به واکنش کرده و شما با ریتم موسیقی پای خود را به زمین می زنید و یا با دست خود به آرامی به پای خود می کوبید ویا بدن خود را به آرامی به چپ و راست حرکت می دهید و یا دست می زنید.
2- تجربیات شما باعث می شود که شما بتوانید با نغمات موسیقی حرکات و یا هماهنگی های درست و بجای ریتمیک داشته باشید.
کودکان معلول ما نیز از این قاعده مستثنا نیستند. سیستم عصبی آنها نیز با شنیدن هر صوتی از خود واکنش نشان داده و سیستم حرکتی ارادی آنها نیز تحریک می شود. و در عین حال، آنها نیز از دوران جنینی به بعد تجربیات ریتمیک زیادی را کسب کرده اند.
موسیقی برای کودکان مانند سحر و جادو است. لالایی مادر و پدر می تواند آنها را آرام کرده تا بخوابند. موسیقی و ریتم ( در اکثر فورم هایش ) بخشی از زندگی کودکان هستند. کودکان به تیک تاک ساعت، خُرخُر گربه، قافیه شعر ها و آواز ها ای که از تلویزیون پخش می شود گوش می دهند و این امر باعث رشد روحی و جسمانی آنها می شود.
مزیت موسیقی از دیگر هنر ها در این است که موسیقی قابل حمل است و در هر جا که بخواهید می توانید آن را داشته باشید یا اینکه در هر جا که بخواهید می توانید آنرا درست کنید. شما می توانید در طبیعت به وفور، وسایل موسیقایی پیدا کنید. دو تکه سنگ، دو تکه چوب، تنه ی پوسیده ی یک درخت، صدای باد، رودخانه…
حال در نظر بگیرید که اگر من از یک کودک معلول بخواهم با یک ریتم ساده دست بزند، من به عنوان درمانگر و کودک به عنوان مددجو، دچار هیچ مشکلی نخواهیم بود. و اگر من از او بخواهم که بجای دست زدن، بر روی طبل ضربه بزند، باز با هیچ مشکل خاصی روبرو نخواهیم شد. دلیل آن هم بسیار ساده است. من از یک حرکت فطری کودک برای پیشبرد او استفاده کرده ام، دست زدن.
کودکان دارای حرکات فطری هستند که بدون اراده به کنش درمیآید. این حرکات در آموزش موسیقی به کودکان توسط ” اُرف ” مورد توجه قرار گرفت. این حرکات عبارتند از دست زدن، پریدن، جهیدن، دویدن، لی لی کردن… در فعالیت موسیقی درمانی، ما توجه ویژه ای به این حرکات داریم. کودکان بدون مداخله ی خاصی این اعمال را انجام داده واز آن لذت می برند. پس درمانگر با برنامه ریزی صحیح خود می تواند از این حرکات فطری برای پیشبرد روند درمانی کودک استفاده کند.
مسئله ای که من به وفور در مصاحبه ی اولیه با والدین کودکان استثنایی با آن برخورد می کنم این است که، خانواده ها، از عدم توانایی کودکان خود صحبت می کنند و به ندرت خانواده هایی دیده می شوند که از توانایی های کودک معلول خود صحبت کنند.
اولین اقدام یک درمانگر در این است که نکات مثبت و توانایی های کودکان معلول را برای خانواده های آنان بیان کند و در عین حال از طریق توانایی های کودکان، برنامه درمانی او را بنویسد. این ظریفه متاسفانه کمتر مورد توجه والدین و درمانگران قرار می گیرد.
اکثر کودکان معلول به خاطر ناتوانی های خود، با شکست های پی در پی روبرو شده اند و این شکست ها باعث شده که این افراد اعتماد به نفس خود را از دست بدهند. خانواده های این کودکان در این امر نقش مهمی را ایفا می کنند. عدم اعتماد بنفس این کودکان باعث عدم پیشرفت آنان در زمینه های مختلف می شود و این چرخه ی ناقص، ادامه پیدا می کند.
در این زمان است که وجود فعالیت های هنری برای کودکان معلول احساس می شود. کودکی که با شکست های پی در پی روبرو شده خود را در یک فضای آزاد میآبد. فضایی که در آن اولین شرط، لذت بردن کودکان است. لذت بردن از فعالیتی که مورد علاقه همه است. آواز خواندن، ساز زدن، انجام حرکات ریتمیک… کودک در این شرایط خود را در فضایی میابد که می تواند بنا به توانایی خود با گروه و درمانگر خود همراه شود. توان صحبت کردن ندارد ولی می تواند با طبل کوچک خود آهنگ مورد علاقه ی خود را همراهی کند و از آن لذت ببرد. فرد در این شرایط، احتیاج به هیچ پیش شرطی برای شرکت در این فعالیت ندارد.
منبع :http://www.hatefdoostdar.com/
