علل پرخاشگري در کودکان و راههاي درمان آن
راي درمان پرخاشگري در کودکان اولين گام اين است که نوع پرخاشگري آنها و علت آن را براساس توضيحاتي که ارائه شد شناسايي کنيم؛ و پرخاشگري را به صورت موردي برطرف نماييم
در مورد کودک پرخاشگري که الگو پذيري عامل اين گونه رفتار او بوده، بايد روي الگوي کودک کار کرد و راههاي ديگري جز پرخاشگري را به آن الگو آموخت
اگر پرخاشگري در اثر ناکامي به وجود آمده باشد، بايستي کودک ناکام را در رسيدن به اهداف مطلوب و دوست داشتني کمک کنيم
در مواردي که علت پرخاشگري اضطراب است، بايد از نگراني دروني و اضطراب کودک مطلع شويم
ورزش کردن براي اين کودکان بسيار مؤثر است و باعث تخليه هيجاني مي شود
در کشمکش‌هاي دروني بايستي کودک را از حالت دوگانگي خارج ساخت کمک به کودکان در تصميم گيري
در پاره‌اي از موارد، کودک افسرده پرخاشگري شديدي از خود نشان مي دهد. در اين ميان لازم است به اين نکته پي ببريم که او چه چيز دوست داشتني را از دست داده و چگونه مي شود مورد از دست رفته را براي او جبران کنيم
در مورد پرخاشگري، شيطنت و مصرف دارو بايستي حتماً با پزشک متخصص ارتباط داشته باشيم تا کودک از نزديک مورد معاينه قرار گيرد
هنگامي که کودک قرباني خشونت در مدرسه شده است، بايستي با مسئولان مدرسه صحبت کنيم و لازم است که ايشان طبق قانون و مقررات خاص با کودکان خشونت گرا برخورد کنند؛ و نيز کودکاني را که قرباني خشونت شده‌اند براساس رفتارهاي خوبشان مورد تشويق و تأييد قرار دهند.
چنانچه نوع پرخاشگري کودک خصمانه است، بايستي کودک را از آزار و اذيت کردن دور کنيم تا مجبور نباشد براي تلافي و انتقام، افراد ديگر را اذيت کند؛ و اگر پرخاشگري از نوع وسيله اي است، بايستي راههاي ديگري را جهت مطرح کردن کودک برگزينيم تا او ناچار نباشد از روش خشونت براي جلب توجه استفاده کند
نتيجه گيري
به طور کلي خشونت و پرخاشگري بيشتر عامل بيروني دارد و فقط در موارد خاص به علل دروني مربوط مي شود. والدين در درجه اول، بايستي محرک‌هاي محيطي را که باعث تحريک خشم و ايجاد خشونت در فرزندشان مي شود شناسايي و سپس براي رفع آن به کمک روان شناسان و متخصصان اقدام نمايند
روش هايي براي درمان پرخاشگري کودکان
محدوديت هايي براي کنترل پرخاشگري وضع کنيد و آنها را به اطلاع کودک برسانيد
مدل هاي پرخاشگري را به حداقل برسانيد. مي توانيد از راهکارهاي زير استفاده کنيد
ساعاتي را که کودک فيلم هاي خشونت آميز تلويزيوني مي بيند، محدود کنيد
فيلم ها، تصاوير و روزنامه کودک را به دقت انتخاب کنيد
الگوهايي را در اختيار کودک بگذاريد که پرخاشگرانه نباشند
همراه کودک برنامه هاي تلويزيوني را ببينيد و صحنه پرخاشگرانه آن را تفسير کنيد
همدلي را افزايش دهيد. آگاهي کودک را نسبت به رنجي که بر اثر پرخاشگري او در افراد يا حيوانات به وجود مي آيد، افزايش دهيد
رفتارهايي را که مغاير با رفتار پرخاشگرانه است، تقويت کنيد
به جاي کودک پرخاشگر، به کودکي که به وي پرخاش شده توجه کنيد
نحوه ي ارتباط کودک را با افرادي که با او زندگي مي کنند، مورد بررسي قرار دهيد
اگر قرار است کودک به دليل رفتار خشونت آميزش تنبيه شود، بهتر است به طريقي باشد که منجر به حمله انتقامي و تلافي جويانه از طرف کودک نشود
فرصت تخليه هيجانات را براي کودک فراهم کنيد
مباحث گروهي يا خانوادگي را که تأکيد بر همکاري با ديگران دارد، به کار گيريد
همکاري، مسئوليت و پيگيري مسائل مورد علاقه را با دادن مسئوليت به کودکان تشويق کنيد
براي مهارِ رفتار کودکان، فنون محروم سازي ممکن است تا حدودي مفيد واقع شود. بنابراين رفتارهاي پسنديده را به وضوح تشريح کنيد و پاداش ها و کيفرهاي آنها را بيان نماييد
فعاليت هاي ساعتي او را در صورت امکان با شرکت کودکي ديگر طراحي کنيد
از تنبيه بدني پرهيز کنيد
علت رفتار پرخاشگرانه وي را بيابيد
ثبت وقايع روزانه، بازي درماني، بازي هاي جالب، جمله سازي و گوش دادن فعال ممکن است به عنوان کمکي در جهت درک کودکان خشن به کار گرفته شود
به کودک بفهمانيد که با هر رفتار خشونت آميز، خود را از شما بيشتر دور مي کند
از کودک پرخاشگر بخواهيد الگوي مطلوبي براي خود بيابد و فهرستي از رفتارهاي الگو را در کوتاه مدت اجرا نمايد
با کودک قرارداد رفتاري ببنديد تا براي رفتارهاي مطلوبش جايزه دريافت کند و نتيجه اعمال نامطلوبش را ببيند
الگوهاي پرخاشگري در کودکان
همه جوامع بايد راه هايي را بيابند تا مانع از آن شوند که اعضاي آن به هم آسيب برسانند. همه مردم رفتار پرخاشگرانه را تا اندازه اي کنترل مي کنند ولي از لحاظ ارزشي که براي آن قايلند و ميزان محدود کردن آن ، با هم فرق دارند
براي مثال، در ميان قبايل سرخپوست آمريکايي، کومانچي ها و آپانچي ها کودکانشان را جنگجو بار مي آورند و حال آنکه هوپيها وزوني ها به فرزندانشان صلح جويي و رفتار غير پرخاشگرانه مي آموزند. اصولاً در فرهنگ آمريکاي براي پرخاشگري و سرسختي ارزش قايلند
علل
خشونت در قالب پرخاشگري فيزيکي يا لفظي ممکن است ناشي از ناکامي هاي اساسي باشد يا به دليل وجود مدل هاي پرخاشگرانه در محيط زندگي ( خانه يا مدرسه ) نوجوان ايجاد شود
نوجوانان خشن معمولاٌ والديني پرخاشگر دارند که روش هاي تربيتي آنها بيشتر مبتني بر سخت گيري ، خشونت و تنبيه بدني است
عامل وراثت هم مي تواند در رفتار خشن يک نوجوان نقش داشته باشد که بيشتر رفتاري اکتسابي و آموخته شده است تحقيقات نشان مي دهد که در اغلب مواقع ، تربيت هاي کارآمد و قوي مي تواند آثار وراثت را تحت پوشش خود قرار دهد
نوجواني که پرتوقع و نازپرورده بار آمده است و انتظار دارد که همگان به خواست هاي او احترام بگذارند ، هنگام برآورده نشدن انتظاراتش ، عصباني مي شود و ، به خشونت و پرخاشگري متوسل مي گردد
نابساماني هاي خانواده مي تواند از عوامل ديگر ايجاد خشونت در قالب پرخاشگري باشد. مانند غيبت هاي طولاني پدر يا مادر ، درگيري و اختلاف ، جدايي و متارکه و محيط هاي زندگي دور از تفاهم و مسالمت
پيشگيري و درمان
در دوران بلوغ که بحران روحي و عاطفي نوجوان را در بر مي گيرد ، بهترين راه براي پيشگيري از خشونت ، مسامحه و سازگاري است. اغماض ، گذشت و ناديده گرفتن رفتارهاي او همراه با آرامش ، در اغلب مواقع از استمرار و پيشروي خشونت در قالب پرخاشگري هاي فيزيکي و لفظي جلوگيري مي کند
راهنمايي و مشاوره با دانش آموز در خصوص عواقب خشونت و آثار اجتماعي آن و همچنين مشاوره با خانواده دانش آموز درباره کاهش رفتارهايي که منجر به خشونت نوجوان مي شود ، بسيار مؤثر خواهد بود
ايجاد زمينه ي فعاليت هاي مؤثر در خانه و مدرسه براي اشتغال بيشتر نوجوان و تخليه انرژي هاي جسمي و رواني او در کاهش خشونت و رفتارهاي پرخاشگرانه بسيار تأثيرگذار است خودداري مدرسه از به کاربردن روش هاي انضباطي غلط و ايجاد فضاي صميمي تر ميان معلمان و دانش آموزانِ نوجوانِ خشونت گرا ، به کاهش رفتارهاي خشونت آميز و پرخاشگرانه مي انجامد
کودکان و خشونت در تلويزيون
تلويزيون مي تواند عامل مؤثري در رشد و تحول سيستمهاي ارزشي ، و شکل دهنده رفتار باشد ؛ ولي متأسفانه بسياري از برنامه هاي تلويزيون مروّج خشونت هستند. با تحقيق در مورد تأثير برنامه هاي خشونت آميز تلويزيون بر کودکان و نوجوانان ، معلوم شده است که آنها :
ترس از خشونت ندارند؛
به تدريج مي پذيرند که خشونت راهي براي حل مشکل است ؛
به تقليد خشونت مي پردازند؛
ناخودآگاه با شخصيت هاي خاصي چه قربانيان و چه قرباني کنندگان همانند سازي مي کنند. لازم به ذکر است که همانند سازي ، ناآگاهانه و بسيار خطرناک است ولي الگو برداري آگاهانه است
مشاهده خشونت در برنامه هاي تلويزيوني باعث پرخاشگري در کودکان مي شود. گاهي اوقات حتي ديدن يک برنامه خشونت آميز مي تواند پرخاشگري را افزايش دهد. کودکاني که مکرراً نمايشهايي پر از خشونت را تماشا مي کنند و ازاين کار منع هم نمي شوند، به احتمال زياد ، به تقليد آنچه مي بينند مي پردازند
اثر خشونت تلويزيوني ممکن است فوراً در رفتار يا گفتار کودک نمودار شود و يا سالها بعد خود را نشان دهد. البته خشونت تلويزيوني تنها علت پرخاشگري يا رفتار خشونت آميز نيست ولي از عوامل مهم تلقي مي شود.والدين مي توانند با استفاده از راههاي پيشنهاد شده ي زير کودکان خود را از خشونت مفرط تلويزيوني محافظت کنند.
به برنامه هايي که کودکان مي بينند توجه کنيد و بعضي از آنها را همراه کودک خود ببينيد. چنانچه کودک خود را به هنگام تماشاي برنامه هاي خاص تلويزيوني همراهي کنيد ، مي توانيد سؤالهاي او را بهتر برايش توضيح دهيد و جلوي کج فهمي او را بگيريد
زمان تماشاي برنامه هاي تلويزيوني را محدود کنيد. توجه داشته باشيد که تلويزيون را نبايد دراتاق خواب بچه ها قرار دهيد. با اين عمل خود باعث مي شويد که کودک با اثرات منفي برنامه هاي خشونت آميز تلويزيوني ، به خواب نرود ؛ همچنين نظم ساعت خواب و بيداري او مختل نمي شود
به کودکان خود تذکر بدهيد که اگر چه هنرپيشه حقيقتاً مجروح نشده يا به قتل نرسيده است ، لکن اين گونه خشونتها در دنياي واقعي يا بسيار دردناک است يا منجر به مرگ مي شود
هنگامي که برنامه هاي خشونت آميز پخش مي شود، يا کانال را عوض کنيد يا تلويزيون را خاموش کنيد. توضيح دهيد که مشکل آن برنامه چيست و به گونه اي با منطق درخور فهم کودک ، آسيب و ضرر موجود در آن برنامه را توضيح دهيد تا ميل کودک يا اصرار او براي تماشاي اين گونه برنامه ها کاهش يابد
در حضور بچه ها صحنه هاي خشونت آميز را تأييد نکنيد و بگوييد که بدترين شيوه براي حل يک مشکل، روش خشونت آميز است
تأثير همسن و سالان و دوستان و همکلاسي ها بايد به حداقل برسد. به اين منظور با والدين بچه هاي ديگر تماس بگيريد و در مورد نوع برنامه ها ي تلويزيون و مدت زمان مناسب براي تماشاي تلويزيون توافق کنيد
والد ين با استفاده از اين روشها مي توانند اثر مخرب تلويزيون را در ديگر حيطه هاي زندگي از قبيل شکل گيري ها و قالب پذيري هاي جنسيتي يا نژادي پيشگيري کنند. مدت تماشاي تلويزيون توسط کودکان ، جدا ازمحتواي آن بايد کم شود چون کودکان را از پرداختن به فعاليت هاي مفيد ديگر از قبيل مطالعه، بازي با دوستان و رشد و پرورش علائق خود باز مي دارد
اگر والدين در امر محدود کردن کودکان خود مشکل دارند يا نگراني هايي در باب چگونگي رفتار خود در مقابل واکنش هاي کودک نسبت به برنامه هاي تلويزيوني دارند، مي بايست با يک روان شناس کودک و نوجوان مشاوره کنند و از رهنمودها و تجارب او برخوردار شوند
بازي‌هاي خشن موجب پرخاشگري کودکان مي‌شود
تحقيقات انجام شده بر روي کودکان و نوجوانان حاکي از آن است که بازي‌هاي ويديويي خشن، پرخاشگري در کودکان را افزايش مي‌دهد
همچنين يکي از نکات شاخص آموزش و پرورش در محيط اجتماعي اطفال و من جمله مدارس تعليم اصول عاليه اخلاقي است که مانع از تکوين بسياري عادات زشت و من جمله هرزه گويي خواهد گرديد. گنجاندن اين گونه مفاهيم عالي در برنامه رسمي تعليمات مدارس مسلماً مثمر ثمر خواهد بود. درمان هاي اوليه و در دسترس به هر حال هرگاه پدر و مادر مواجه با هرزه گويي در طفل خويش گردند بهترين توصيه آن است که با نشان دادن رفتاري حاکي از نارضايتي به طفل بفهمانند که رفتار وي مقبول نظر آنان نمي باشد. اين طرز رفتار بسيار مؤثرتر از تنبيه جسماني طفل بوده و در بسياري موارد موجب ترک عادت مزبور مي گردد.
در چه صورت بايد به پزشک مراجعه نمود؟
با مرور موارد فوق که تعدادي از علل بددهني در اطفال را شامل مي گردد ملاحظه مي نماييم که برخي موارد نظير بيماري هاي جدي رواني اطفال نياز به پيگيري و بررسي تحت نظر روانپزشک اطفال خواهند داشت ولي اکثريت موارد آن با رعايت برخي موازين ساده رفتاري و اخلاقي قابل کنترل و پيشگيري خواهند بود
منبع:رادیو سلامت
