اطلاعات جالب درباره طب آیورودا (Ayurvedic medicine)
آيورودا يك روش درماني قديمي هندي است، فلسفه آیورودا (علم زندگی و عمر طولانی ) مشتمل بر يك سري معالجات شامل گياهان دارويي ، تغيير رژيم غذايي ، مراقبه ، رایحه درمانی ،ماسـاژ و حرکات يوگا براي نگهداري يا بازيابي سـلامتي ا ست .
اولین سوال در ذهن یک پزشک آیورودا این نیست که فرد مراجعه کننده دچار چه نوع بیماری است ، بلکه این است که بیمار من چه شخصیتی دارد، خلقیات او ،توانایی ها و استعدادهای او چیست و پس از تشخیص این مسائل تصمیم گیری درمانی شروع می شود.
دانشمند بزرگ ” Charaka” گفته است : “پزشک هر چقدر که از نظر علمی و درمان بیماری ماهر و خبره باشد اگر نتواند با هنر عشق و نور وارد قلب بیمار شود نمی تواند او را درمان کند .”
تاریخچه آیورودا چیست ؟
آيورودا يك واژه سانسكريت به معني” علم زندگي” و شايد يكي از قديمي ترين سيستمهاي درماني در دنيا است كه از بيش از 5000 سال قبل بطور سـنتي از استاد به شاگرد منتقل مي شده و ریشه در متون مقدس آریائی ها ی باستان دارد .حدود 3000 سال قبل ( 900 سال قبل از میلاد ) سه دانشمند بزرگ به نامهای Charaka ، Sushruta ، Vagbhata اصول آن را از منابعی که وجود داشت، جمع آوری نمودند . کتابهای بر جای مانده از آنان هنوز هم توسط دانشجویان ، اساتید و درمانگران این رشته استفاده می شود. بسیاری از صاحبنظران ، سیستم آیورودا را بعنوان مادر تمامی روشهای شفابخشی می شناسند
شاخه های آیورودا کدامند ؟
آیورودا شامل هشت شاخه اصلی ( طب اطفال ،طب زنان و زایمان ،چشم پزشکی ، طب سالمندان ،گوش و حلق و بینی ، مسمومیت شناسی ، طب عمومی و جراحی)می باشد . بسیاری از روشهای شفابخشی مدرن ( ماساژ ، رژیم درمانی ، گیاهان ، پولاریتی تراپی ، کینزیولوژی ، شیا تسو ، طب سوزنی ، طب فشاری ، سنگ درمانی ، رنگ درمانی ، مراقبه ) در اصل شاخه هایی از فلسفه آیورودا می باشند .
فلسفه آیورودا چیست ؟
آیورودا هنر هماهنگی موجود زنده با قوانین طبیعت است . هدف آن حفظ سلامت در فرد سالم و شفا در فرد بیمار است . آيورودا ريشه در اين اعتقاد دارد كه سلامتي نتيجه تعادل بين ذهن ، بدن و روح است . به بیان بهتر ، سلامتی ، تعادل کامل بین سه انرژی اساسی بدن یا سه دوشا ( واتا _ پیتا_ کافا) و یک تعادل بین جسم _ ذهن _ روح (یا آگاهی) است.
بر طبق آيورودا ، هرشخص مقداري از 5 عنصر اصلي عالم(خاك، آب ، آتش ، هوا ، اتر ) را در خود دارد و تركيب اين عناصر با يكديگر به سه نوع متابوليسم بدن يا سه نوع دوشا منجر مي شود .دوشا ها انواع متابولیک بدن هستند که هر کدام ساختار و طرح زمینه ای افراد از قبیل ساختاربدنی ، شخصیت، عکس العمل ها و تمایلات غذایی را تشکیل می دهند. اين دوشاها ، به عنوان واتا ، پيتا و كافا شناخته مي شوند . واتا شامـل اتر و هواست و با حـركات بدن مرتبط مي شود( انرژی حرکت یا کاتابولیک) . پيتا از آتش وآب درست شده ، و به سـوخت و سـاز بدن مربوط است که اساس هضم و تغییر ماده به انرژی ( انرژی متابولیک ) است . كافا شامل خاك و آب است كه با ساختار بدن و ثبات و پايداري مرتبط است.( انرژی ساختار ی و آنابولیک)
هرچند كه هر سه نوع دوشا در همه افراد وجود دارد ، در هر فرد خاص ، يكي از اين دوشاها غالب است .
دوشای واتا : تمامی حرکات بدن را کنترل می کند ( اتر + هوا )
دوشای پیتا : کنترل سوخت و ساز را بعهده دارد( آتش + آب)
دوشای کافا : مسئول کنترل ساختار بدن است( آب+ خاک)
تیپهای بدنی- شخصیتی معروف آیورودا کدامها هستند ؟
در لحظه لقاح ، واتا ، پیتاو کافای والدین مهمترین عامل تعیین کننده دوشای مزاجی فرزند یا پراکریتی (Prakriti)می باشد. اگر چه پراکریتی واقعیت اصلی وثابت هر فرد است اما توسط نیروهای مختلف مورد تهاجم قرارمی گیردکه از آن جمله فاکتورهای محیطی، فصل،زمان،موقعیتهای احساسی، هیجانات و کیفیت ارتباطات ، عقاید و نیز غذاهایی که می خوریم، می باشند.
با شناخـت نوع بدن هر فرد پزشک آیورودائی قادراست نوع رژیم غذائی و تمرینات بدنی و شیوه های درمانی را که به او کمک خواهند کرد تعیین کند و هر آنچه را که سودمند نبوده و حتی زیان آور است به وی گوشزد نماید.
ویژگی های نوع واتا:
ساختار جسمانی سبک و لاغر
سرعت در انجام فعالیتها
خشکی پوست و نامنظمی دندانها
نا منظم بودن گوارش و زمان احساس گرسنگی
خواب سبک و مقطع یا بی خوابی
اشتیاق ، سرزندگی و قدرت تخیل قوی
هیجان زدگی و حالات متغیر
فراگیری سریع اطلاعات تازه و نیز فراموشی سریع آموخته ها
گرایش به نگرانی
گرایش به یبوست مزاج
خستگی زودرس
گرایش به تلاش بیش از حد
ظهور انفجاری انرژی روانی و جسمانی
تم بنیادی نوع واتا ، (دگرگونی پذیری) است . واتاها ، افرادی هستند که حالات آنان را نمی توان پیش بینی کرد و به مراتب کمتر از پیتاها یا کا فاها ، نمونه ای کلیشه ای می باشند. قابلیت تنوع آنان از نظر قامت و شکل و حـالات و اعمال خود علامت مشخصه آنان است . انرژی نوع واتا ، بصورت انفجاری نمایان شده و ناپایدار است. در
نوع واتا،موارد زیر نیز بسیار شاخص می باشند:
احساس گرسنگی بی موقع در هر زمانی از شبانه روز
هیجانات عاشقانه با تغییر حالت دائمی
نامنظمی زمان به بستر رفتن در شب
چشم پوشی از خوردن یک وعده غذا و به طور کلی ، پیروی از عادات نامنظم
گوارش خوب غذا در یک روز و بدی گوارش در روز بعد
ظهور انفجارهای عاطفی کوتاه مدتی که سریعاً فراموش می شوند
گامهایی شتابان و تند در راه رفتن
ویژگی های نوع پیتا:
· ساختار متوسط
· میزان تاب و توان معمولی
· گرسنگی و تشنگی شدید و دستگاه گوارشی نیرومند
· بروز خشم و عصبانیت در شرایط تحت فشار
· رنگ پوست روشن یا سرخ و سفید ،اغلب همراه با کک و مک
· عدم تحمل نور آفتاب و هوای گرم
· زرنگی ، چاره جو یی و علاقمندی به چالش و مبارزه طلبی
· قدرت ذهنی بالا و قاطعیت
· شیوه بیان دقیق و شمرده
· ناتوانی برای چشم پوشی از خوردن یک وعده غذا
· رنگ موها : بور ،قهوه ای روشن ، یا سرخ ( یا ته رنگی متمایل به سرخ )
زمینه نوع پیتا ،( تند و تیزی ) احساسات است . هر فردی با مشخصات زیر ، به مقدار زیادی از پیتا برخوردار است : موی سرخ براق ، چهره سرخ و سفید ، جاه طلب ، زیرک ، صریح ، جسور ، مباحثه طلب یا حسـود . جنبه مبارزه طلبی نوع پیتا ، یک گرایش طبیعی است ولی لزوماً ظاهر نمی گردد . در حال تعادل ، احساسـات و عواطف پیتاها گرم و صمیمی است و افرادی مهربان و قانع می باشند. چهره ای که از شادی می درخشد ، نمودار پیتا است .
موارد زیر نیز بسیار شاخص می باشند:
· نیم ساعت تاخیر در صرف غذا ، موجب احساس گرسنگی شدید می گردد
· زندگی بر حسب ساعت تنظیم می گردد ( معمولاً با یک ساعت مچی گران قیمت ) و از اتلاف وقت ناخشنود می گردد .
· در طول شب بیدار می شود و این بیداری همراه با احساس گرما و تشنگی است
· بر موقعیت حاکم می گردد و یا احساس می کند که می باید بر وضعیت مسلط شود
· به تجربه در می یابد که از دیدگاه دیگران فردی بسیار زیاده طلب می باشد
· با گامهایی مصمم راه می رود
ویژگی های نوع کافا:
· بدنی محکم و نیرومند ، با قدرت جسمانی زیاد و مقاومت
· برخوردار ی از انرژی پایدار ، کندی و موزون بودن در عمل
· شخصیت آرام ، با اعصابی راحت ، و دیر خشم
· پوست خنک ،نرم و ضخیم و رنگ پریده و غالباً چرب
· کندی در جذب اطلاعات جدید ، ولی برخورداری حافظه خوب
· خواب سنگین و ممتد
· کندی عمل گوارش و میزان گرسنگی اندک
· داشتن شخصیت مهربان ، متحمل و با گذشت
· گرایش به احساس تملک و راحت طلبی
تم بنیـادی نوع کـافا ( فارغ الـبـــالی) است . دوشـای کـافا ، اصل ساختاری بدن بوده و ثبات و پایداری را عرضه می دارد . همچنین قدرت جسمانی و نیروی حیاتی ذخیره ای را تامین می کند که در قالب بدن ستبر و تنومند نمونه های شاخص کافا ، تعبیه شده است.
آیورودا ، کافاها را افرادی سعادتمند می داند. زیرا از سلامـتی مناسبی بهره مندند و بیانگر شخصـیت هایی هستند که متین و خشنود بوده و با فارغ البالی به دنیا می نگرند.
موارد زیر نیز در کافاها بسیار بارز می باشند:
· پیش از اتخاذ یک تصمیم ، به مدتی طولانی درباره امور تعمق می کنند
· به کنـدی از خواب بیدار شده و مدت زیادی در بسـتر می مانند و به محض ترک بسـتر به نوشیدن یک فنجان قهوه احتیاج دارند
· از وضع موجود ، خشنود می باشند و از طریق آشتی دادن دیگران ، اقدام به حفظ وضع موجود می کنند
· به احساسات افراد دیگر که صمیمانه با آنها احساس همدردی می کنند احترام می گذارند
· حرکات آنان موزون است. چشـمانی آبدار و نگاهی نوازشـگر دارند و حتی علیرغم اضـافه وزن نیز ، خرامان راه می روند
آشنایی با طبیعت افراد چه اهمیتی دارد ؟
اطلاع از پراکریتی و ساختار اصلی بدن هر فرد فوایدی دارد:
· شناخت خود، اساس زندگی است.
· به شناخت عادتها و تمایلات که مستقیماً روی سلامتی اثر می گذارند ، کمک می کند.
· به پیش بینی بیماری ها و مشکلاتی که ممکن است رخ دهند ،کمک می کند و درمان می تواند در جهت پیشگیری از وقوع بیماری باشد.
· به درک دیگران و بهبودی روابط ،کمک می کند.
· دانش کافی برای هر فرد در جهت بدست آوردن تعادل با زندگی فراهم می کند.
هدف زندگی از دید آیورودا چیست ؟
شفا فقط هنگامی رخ می دهدکه قسمتهای مختلف زندگی بهبود یابند. نگهداری سلامت و تعادل ، نیازمند آگاهی و هشیاری لحظه به لحظه و شفا دارد.
بر اساس علم آیورودا زندگی ما یک هدف مشخص دارد.هدف ، شناخت خالق ( آگاهی کیهانی) و درک ارتباط با وی است که در تمام زندگی ما تاثیر دارد .این هدف بزرگ با تعادل چهار جنبه اساسی زندگی بدست می آید که شامل موارد زیر است :
· دارما dharma : وظایف واعمال ما
· آرتا artha : موقعیتهای مادی وارزشها
· کاما kama : خواسته های مثبت
· موکشا moksha : رهایی روح
این چهار مورد را Purusharthas می گویند که چهار هدف اصلی زندگی برای هر فرد می باشد و اساس آنها را سلامتی تشکیل می دهد .برای حفظ دارما و انجام مسئولیتهایمان باید سالم باشیم تا به موفقیت و دارایی کافی دست یابیم .برای داشتن خواسته های خلاق و مثبت ، احتیاج به ذهنی سالم و آگاه ، بدن سالم و ادراک سالم داریم.(kama و desire گاهی اوقات به xxx و زندگی خانوادگی وتوالدو تناسل تعبیر شده است لکن در اصل معنی آن انرژی مثبت یا نیرویی است که هر گونه عمل خلاق را می سازد.) موکشا یا رهایی روح نشاندهنده تعادل بدن و ذهن و آگاهی ( روح ) است.
طبق نظر آیورودا ، منشا همه موجودات از آگاهی کیهانی است که شامل انرژی مذکر (purusha ) وانرژی مونث ( prakruti ) می باشد و هر چیزی که در جهان وجود داشته باشد در انسان نیز وجود دارد. انرژی مذکر نمایانگر طبیعت است. هر سلول بدن دارای ذهن ، هوش ، آگاهی است که از آن طریق انتخاب می کند. برای مثال هر سلول غذای خاص خودش را انتخاب می کند.
علت اصلی بروز بیماری از دید آیورودا چیست ؟
ترکیب پنج عنصر ، دوشا ها را می سازد .دوشا ها اعمال روانی- زیستی را کنترل می کنند . بنابراین اگر متعادل باشند سلامتی و نظم order))وجود دارد و اگر متعادل نباشند ،بیماری رخ می دهد. (disorder )
اصل كلي آيورودا بر اين اساس است كه بيماری بعلت عدم تعادل در يك يا چند دوشا بوجود می آید . عوامل متعددی مي تواند بر تعادل دوشاها اثر بگذارد . از رژيم غذايي گرفته تا تغيير فصل ،استرس در كار يا خانواده هم تعادل دوشاها را بر هم مي زند كه نتيجه آن انباشتگي سموم در بدن و ذهن است . هنگامی كه علت بيماري تشخيص داده شد ، تحت راهنمايي يك درمانگر آيورودا بازيابي تعادل و سم زدايي انجام مي شود . اين موضوع را به اين صورت توضيح مي دهند كه وقتي انرژي متعادل شد ، سيستم دفاعي طبيعي بدن نيرومند مي شود و راحت تر مي تواند با بيماري مبارزه كند يا از بيمار شدن جلوگيري كند .
جلسات درمانی آیورودا چگونه برگزار می گردد ؟
اولين ديدار با يك درمانگر آيورودا حدود 45 تا 90 دقيقه طول مي كشد . درمانگر يك سري سئوال براي تعيين نوع دوشاي بیمار مي پرسد . از وی درباره خصوصيات فيزيكي ، احساسي ، ذهني ، مزاج و غذاهاي مورد علاقه همچنين درباره خصوصيات شخصيتي و سابقه خانوادگي سئوال مي شود .
درمانگر به قلب و ريه فرد گوش مي كند و توجه خاصي به نبض و زبان وی دارد . طبق آيورودا ، هر شخص سه نبض سطحي و سه نبض عمقي روي هر مچ خود دارد كه به ارگانهاي مختلف داخلي بدن مربوط است . با نبض خواني ، درمانگر مي تواند عدم تعادلها را معلوم كند . اين نبض ها همجنين اطلاعاتي درباره سه دوشا بما مي دهند . رنگ و حساسيت قسمتهاي مختلف زبان ، بخوبي ظاهر فيزيكي فرد ، نشانه هايي را درباره سلامتي او آشكار مي كند . بعلاوه ممكن است نمونه ادرار هم آزمايش شود .
بعد از تعيين نوع مزاج و عدم تعادلهای موجود ، درمانگر ممكن است تركيبی از درمانهاي آيورودا را براي بیمار تجويز كند كه شامل گياهان دارويي ، شيوه زندگي ، اصلاح رژيم غذايي ، مديتيشن ، يوگا ، تمرينات تنفسي و پاكسازي با دوش يا تنقيه است .
اگر شما متوجه شديد كه براي مثال كافاي شما زياد شده است ممكن است متابوليسم كند يا اضافه وزن داشته باشيد . لذا درمانگر ممكن است پيشنهاد كند كه يك سري تمرينات معمول را انجام دهيد و از رژيم غذايي سبك استفاده كنيد .
افراد نوع واتا معمولاَ خيلي لاغر و مستعد بيماري عصبي مثل استرس و بيخوابي هستند . اگر شما از نوع واتا هستيد ، يك درمانگر آيورودا ممكن ا ست به شما توصيه كند كه يك برنامه منظم هميشگي را دنبال كنید یا ساعات غذا خوردن ، خوابيدن و بيدار شدن شما هميشه در يك زمان مشخص باشد .
اگر شما از نوع پيتا هستيد ، احتمالاَ از اندام خوبي برخوردار هستيد اما شايد دچار ترشرويي ، سوزش قلب ، بیماریهای پوستی و بواسير هستيد . اگر پيتاي شما زياد شده ، عاقلانه است كه الكل و غذاهاي سرخ كردني را قطع كنيد و از شرايط استرس دوري كنيد .
فاصله زماني بين جلسات آيورودا كاملاَ متفاوت است . بسته به شرايط شما و تجويز درمانگر ، يكبار كه شما راهنمايي هاي درماني خود را گرفتيد شايد بتوانيد خودتان آنرا دنبال كنيد يا اينكه درمانگر تان بخواهد شما را بطور منظم ببيند تا روند درمان را پیگیری كند .
آیا نتایج تحقیقاتی نیز در مورد آیورودا موجود است ؟
بله : تحقيقات نشان داده افرادي كه تمرينات آيورودا مثل يوگا را انجام مي دهند در معرض خطر كمتري براي فشار خون بالا ، كلسترول بالا و استرس هستند كه همه اينها عوامل ايجاد بيماريهاي قلبي مي باشند .
مطالعات همچنين نشان داده كه يوگا بطور مشخص براي دردهاي عضلاني موثر است.روي داروهاي گياهي آيورودا تحقيقاتي براي درمان برخي ازبيماريها مثل حساسيت ها ، آرتروز ، پاركينسون و بيماريهاي گوارشي درحال انجام است .
تا کنون تحقیقات متعددی بر روی تاثیرات آنتی اکسیدان برخی گیاهان آیورودا نظیر زردچوبه انجام شده که گویای تاثیر بارز آن در پیشگیری از بیماریهای قلبی- عروقی و سرطان و نیز کمک به درمان دیابت است
چه موارد احتیاطی در مورد آیورودا پیشنهاد می گردد ؟
– اگر شما بیماری خاصی مثل بیماری قلبی یا دیابت دارید، فقط به ایورودا تکیه نکنید و از درمانهای معمول پزشکی هم استفاده کنید.
– روشهای پاکسازی مثل تنقیه یا استفاده زیاداز ملین ، ممکن است تعادل شیمیایی بدن را بهم بریزد . از این روشها با احتیاط استفاده کنید .
– اگر شما از یک رژیم غذایی خاص برای دیابت یا بیماری قلبی خود استفاده می کنید ،قبل از استفاده از رژیم غذایی آیورودا با پزشک خود مشورت کنید زیرا گاهی ممکن است این رژیمها با هم در تضاد باشند.
منبع :پارسی طب
